محدودیت‌های گفتمان اعتدال‌گرایی در ایجاد صلح منطقه‌ای (با تاکید بر روابط ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران

چکیده

با شروع به کار دولت یازدهم، اعتدال‌گرایی به گفتمان غالب در عرصه سیاست خارجی ایران تبدیل گردید. سؤال پژوهش حاضر بر این مبنا قرار گرفته است که گفتمان اعتدال‌گرایی به چه معناست؟ و این گفتمان در بهبود مناسبات ایران با شورای همکاری خلیج فارس و متعاقبا برقراری صلح و ثبات در خاورمیانه و ایجاد منطقه عاری از خشونت با چه موانع و محدودیت‌هایی مواجه می‌باشد؟
این پژوهش با بهره‌گیری از روش توصیفی - تحلیلی و با استفاده از منابع دست اول و ثانویه، گفتمان اعتدال‌گرایی را تلفیقی از آرمان‌گرایی و واقع‌گرایی تعریف می‌کند که توازن و تعادل بین آنها دال مرکزی این خرده گفتمان را تشکیل می‌دهد. پژوهش حاضر همچنین با ترکیب رهیافت نظری سازه‌انگاری و «مجموعۀ امنیتی منطق‌های» استدال می‌کند که در حال حاضر، تحت ژئوپلتیک جدید خاورمیانه، نخبگان سیاسی ایران و کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس یکدیگر را به عنوان «دیگری» در نظر گرفته که برآیند آن شکل‌گیری برداشت‌ها و ادراکات متفاوت از مقوله امنیت در منطقه می‌باشد. چنین برداشت‌هایی منجر به «معضل امنیتی» شده و در نهایت، دولت‌های مذکور را به سمت اتخاذ رهیافت‌های متعارض جهت تأمین صلح و ثبات منطق‌های رهنمون ساخته است. پیامدهای چنین رویکردی تاکنون، با توجه به بهم پیوستگی امنیت کشورهای منطقه، تشدید تنش‌ها، رقابت‌ها، خصومت‌ها و در آخر افزایش خشونت‌ها و واگرایی بین این کشورها بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Limitations of the Moderation Discourse in Forming Regional Peace (With Emphasis on Iran and GCC Relations)

نویسنده [English]

  • Reza EkhtiariAmiri
Assistance Professor at the University of Mazandaran
چکیده [English]

a new paradigm in the foreign policy arena, namely the moderation discourse. The research question addresses what moderation means? And, what are the limitations of the discourse in improving relations with Persian Gulf Cooperation Council (GCC) and eventually establishing regional peace and demolishing the violence?
This research, through utilizing the primary and secondary sources, argues that the moderation discourse is combination of idealism and realism, which balance and equilibrium form its nodal point. In addition, the research, through combination of theories of “constructivism” and “regional security complex” states that with regards to the new geopolitic of the Middle East, political elites of Iran and GCC view each other as “others” and therefore they enjoy different perceptions regarding regional security. This has led to security problem, and so each of the states are pursuing contradictory approaches for establishing regional peace and stability. The following outcome, with regards to interdependence of the regional security, is increasing of tensions, competitions, hostility, and eventually boosting violence and disintegration between these states.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Moderation discourse
  • Iran
  • GCC
  • Middle East
  • Peace
  • Violence
  • ابراهیمی‌‌فر، طاهره. (1378) «بررسی علل واگرایی در منطقه خلیج‌­فارس»، مجله سیاست خارجی، سال سیزدهم، شماره 2.
  • ابراهیمی، نبی‌‌الله. (1392). سخنرانی در نشست علمی« تاثیرات منطقه‌ای تعاملات جدید ایران و غرب»، انجمن علوم سیاسی ایران.
  • اختیاری‌امیری، رضا. (1393) «چشم­‌انداز سیاست خارجی عربستان­­ سعودی تحت رهبری ملک سلمان»، پژوهشکده مطالعات استراتژیک خاورمیانه، 20 بهمن ماه.
  • ادیب مقدم، آرشین. (1388) سیاست بین­‌المللی خلیج‌فارس، ترجمه داود غرایاق زندی، تهران: نشر شیرازه.
  • امین‌­زاده، الهام. (1393) «خشونت و افراطی‌گری خطری برای امنیت همه انسان‌ها است/ باید از گفتمان اعتدال بدون هیچ‌گونه افراط و تفریطی حمایت کرد»، سخنرانی در کنفرانس جهان علیه خشونت و افراطی­‌گری. قابل دسترسی در: http://www.dolat.ir/NSite/FullStory/News/?Serv=9&Id=250734
  • برزگر، کیهان. ( 1392) «روابط ایران و عربستان در دوران روحانی»، روزنامه دنیای اقتصاد، شماره 2974.
  • بوزان، بری. (1381) «خاورمیانه: ساختاری همواره کشمکش‌زا»، ترجمه احمد صادق، فصلنامه سیاست خارجی، شماره3.
  • پوستین‌چی، زهره. (1389) «مکانیسم‌ سازماندهی امنیت همیارانه در خلیج‌فارس در دوران اوباما»، مرکز بین‌­المللی مطالعات صلح، قابل دسترسی در:  http://peace-ipsc.org/fa
  • جوکار، مهدی.(1394) «آیا عربستان وارد جنگ سرد منطقه‌ای با ایران شده است؟»، قابل دسترس: http://borhan.ir/NSite/FullStory/News/?Id=8553
  • خامنه‌­ای (آیت الله)، سید علی.(6/06/1392) «بیانات در دیدار با دانشجویان»، قابل دسترسی در: http://farsi.khamenei.ir/spech-content?id=23346
  • سخنرانی دکتر روحانی در مراسم تنفیذ. (12/05/1392) http://rouhani.ir/event.php?event_id=115      
  • سخنرانی دکتر روحانی در مراسم تحلیف. (13/05/1392 ) http://rouhani.ir/event.php?event_id=120
  • روحانی، حسن. (8/08/1392) «همایش افق رسانه»، قابل دسترسی در: http://nasimonline.ir/detail/news/554973/132
  • روحی دهبنه، مجید. (1391) «تبیینی سازه‌­انگارانه از علل واگرایی ایران و شورای همکاری خلیج فارس»، فصلنامه روابط خارجی، سال چهارم، شماره اول .
  • روشن چشم، حامد و حاتمی، محمد رضا. (1394) «رویکرد پست مدرن به معضل امنیتی منطقه خاورمیانه» فصلنامه مطالعات سیاسی، سال هفتم، شماره 27.
  • داداندیش، پروین، کوزه‌گر کالجی، ولی. (1389) «بررسی انتقادی نظریه مجموعه امنیتی منطقه‌ای با استفاده از محیط امنیتی منطقة قفقاز جنوبی»، فصلنامه راهبرد، سال نوزدهم، شماره 56، پاییز.
  • دهقانی فیروز آبادی، سید جلال. (1393) «گفتمان اعتدال‌گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هشتم، شماره 1، بهار.
  • --------------------. (1391) سیاست خارجی جمهوری اسلامی، تهران: سمت.
  • صالحی، حمید. (1390) «مناسبات راهبردی امارات متحده عربی با جمهوری اسلامی ایران (2011-2000)»، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال چهاردهم، شماره اول، شماره مسلسل 51.
  • عزیزی، هوشنگ. (1392) «چالش‌های روابط ایران و عربستان در دوران روحانی»، قابل دسترسی در: http://www.bakhtartoday.ir/about-us/9-comment/466-2013-11-23-14-01-07
  • قاسمی، فرهاد.(1390) نظریه‌های روابط بین‌الملل و مطالعات منطقه‌ای ، تهران، نشر میزان.
  • گفتگو روحانی با شبکه خبر، (13/03/1392) http://rouhani.ir/event.php?event_id=66
  • مهدی‌زاده، علی. (1393) «ریشه‌های خشونت و افراطی‌گری در خاورمیانه و ضرورت‌های سیاسی WAVE»، بولتن اطلاع‌رسانی کنفرانس بین‌المللی کنفرانس جهان علیه خشونت و افراطی‌گری، شماره 1، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی وزارت امور خارجه.
  • ونت، الکساندر. (1392) نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی وزارت امور خارجه.
  • یزدان فام، محمود. (1389) «گرگونی در نظریه‌ها و مفهوم امنیت بین‌المللی» در کتاب تحول مفاهیم در روابط بین‌الملل، حمیرا مشیرزداه و نبی الله ابراهیمی، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
  • Altoraifi, Adel. (2012) “Understanding the Role of State Identity in Foreign Policy Decision-making: The Rise and Demise of Saudi–Iranian Rapprochement (1997–2009)”, PHD Thesis, UK: The London School of Economics and Political Science.
  • Buzan, Barry and Waver, Dewilde. (1998) Regions and Powers the Structure of International Security, New York: Cambridge University Press.
  • Furtig , Henner. (2002) Iran's Rivalry with Saudi Arabia between the Gulf Wars. Reading: Ithaca Press.
  • Gause III, F.Gregory. (2014) “Beyond Sectarianism: The New Middle East Cold War”,: Brookings Doha Center analysis paper, number 11, july 2014.
  • Holliday , Shabnam J. (2011) Defining Iran: Politics of Resistance. UK: Surrey: Ashgate. Publishing.
  • Monshipouri, Mahmood. (2014) »Saudi Arabia and New Foreign Policy Challenges« , Available at: http://www.tehrantimes.com/component/content/article/52-guests/114593-saudi-arabia-and-new-foreign-policy-challenges
  • Partrick, Neil. (2009). Nationalism in the Gulf States, The Center fir the Study of Global Governance. United Arab Emirates: American University of Sharjah
  • Peterson, Scott. )2014( “Can Iran Build Bridges to Regional Foes?”, Available at: http://www.csmonitor.com/World/Middle-East/2014/0727/Can-Iran-build-bridges-to-regional-foes
  • Scruton, Roger. (2007) The Palgrave Macmillan Dictionary of Political Though. 3th edition, New York: Palgrave-Macmillian.
  • Sedivy, Jivi. (2004) Book Review of “Regions and Powers: The Structure of International Security by Barry Buzan and Ole Waever”, Journal of International Relations and Development, Vol. 7.
  • Valbjorn, Marten and Bank, Andre. (2011) “The New Arab Cold War: Rediscovering the Arab Dimention of Middle East Regional Politics” British international studies association