تداوم انقلاب اسلامی در پرتو فقه سیاسی اخلاق‌نگر با رویکردی بر آراء امام خمینی(ره)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران، ایران

2 استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران،ایران

چکیده

بی‌شک در عصر حاضر غلبه گفتمان فقه حاکمیتی مدیون و متأثر از اندیشه­‌‌های امام خمینی(ره) می­باشد. پیگیری این گفتمان ما را به رویکرد کارکردگرایی فقه و پی­ریزی مسیر تداوم انقلاب اسلامی بر آن مبنا رهنمون ساخته است. قوانین جهان تشریع (فقه) با رویکرد و پای‌‌های اخلاقی می­توانند توفیق بیشتری را برای استحکام پایه­‌‌های خود در متن جامعه فراهم آورند. افزایش و تداوم این توفیق بیش از هر چیز مرهون استخدام سیاست در گفتمان فقه اخلاق­نگر و غلبه آن بر سایر گفتمان‌های حاکمیتی بوده است. اتّصاف فقه سیاسی به گوهر اخلاق برای ایجاد هم­راستایی بیشتر با قواعد عام ­انسانی و عقلائی و مورد تائید شارع، از جمله ابتکارات امام خمینی(ره) در عصر اخیر است که میدان عمل فقه را از ایستایی و سکون به تحرّک و پویایی واداشته است. بررسی رویکرد فقاهت سیاسی اخلاق­مدار و تلاش در جهت تداوم مسیر انقلاب اسلامی ما را بر این اندیشه استوار می­نماید که حرکت در مسیر اخلاق مبتنی بر خرد جمعی با محوریت آزادی و مدارا به‌عنوان ارکان اخلاق فقه سیاسی می­تواند مسیر تداوم انقلاب اسلامی را تثبیت نماید. آزادی به‌عنوان زیربنای حقوق و مدارا به‌عنوان شرط لازم برای حیات جامعه از ضروریات فقه سیاسی اخلاق­نگر تلقّی می­گردند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Continuity of the Islamic Revolution in the Light of Moral Political Jurisprudence Based on Imam Khomeini’s Approach

نویسندگان [English]

  • mohamadreza farsian 1
  • Ali Poormanuchehri 2
1 PhD student, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Faculty of Humanities, Islamic Azad University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Undoubtedly, the current hegemony of the discourse of governancial jurisprudence is heavily indebted to Imam Khomeini's thoughts. It is through this discourse that we get to the functional approach to jurisprudence which is one of the bases for paving the way for the continuity of the Islamic Revolution. The laws of the Sharia (fiqh) with a moral approach can better function in different levels of the society. The growth and continuity of this success is more or less indebted to the employment of politics in moral jurisprudential discourse and its hegemony over other governancial discourses. The attribution of political jurisprudence to the gem of ethics to make it in tune with rational and universal human laws, which are also endorsed by the Legislator, is one of the initiatives of Imam Khomeini that has transformed jurisprudence from a static set of rules to a dynamic one. The study of the moral political jurisprudence and its role in the continuity of the Islamic Republic shows that relying on a morality based on collective wisdom, with the centrality of tolerance and freedom, as the pillars of moral political jurisprudence, can pave the way for the continuity of the Islamic Revolution. Freedom as the infrastructure of law and tolerance is the necessity condition for the survival of a society and also is an imperative of moral political jurisprudence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Jurisprudence
  • politics
  • political ethics
  • rational suspicion
  • Imam Khomeini
نهج­البلاغه (1394) ترجمه علی شیروانی، قم: نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها
آرنت، هانا (1359) خشونت، ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران: خوارزمی. چاپ اول
آمدی، عبدالواحدبن محمد (بی تا) غررالحکم و درر الکلم، مصحح مهدی رجائی، قم: دارالکتاب الاسلامی
آملی، محمدتقی (1384) حیات جاوید در علم اخلاق، تهران: انتشارات مرتضوی
اردبیلی، سید عبدالغنی (1381) تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران: مؤسسه چاپ و انتشارات عروج
انصاری، محمدعلی (1415ق) الموسوعه الفقهیه المیسر، قم: مجمع الفکر الاسلامی
امام خمینی، سید روح‌الله (1389)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
امام خمینی، سید روح‌الله (1392)، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
امام خمینی، سید روح‌الله (1384)، حکومت اسلامی و ولایت‌فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
امام خمینی، سید روح‌الله (1391ق) کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
بجنوردی، محمد (1385) بررسی نقش اخلاق در فقه و حقوق با رویکردی بر آراء امام خمینی، فصلنامه متین، سال چهارم، شماره 24
بشیریه، حسین (1374) دولت عقل، ده گفتار در فلسفه و جامعه‌شناسی سیاسی، تهران: مؤسسه نشر علوم نوین. چاپ اول
سلّار دیلمی، حمزه بن عبدالعزیز (141ق) المراسم العلویه فی احکام النبویه، تحقیق سید محسن الحسینی الامینی، قم: المجمع العالمی لاهل البیت
حسینی شیرازی، سید محمد (1423ق) فقه العولمه، بیروت: مؤسسه الفکر الاسلامی
حسین زاده، محمد؛ محمدی، عبدالله (1389) اعتبار معرفت‌شناختی خبر و احد در اعتقادات دینی، فصلنامه ذهن، شماره 43 (ص 141-168)
حرّانی، حسن بن شعبه (1355) تحف العقول، مترجم احمد جنتی، تهران: انتشارات علمیه اسلامیه
خواجه نصیرالدین طوسی (1391) اخلاق ناصری، مترجم مجتبی مینوی. علیرضا حیدری، تهران: خوارزمی
خوئی، سیدابوالقاسم (1410ق) الاجتهاد و التقلید، قم: دارالهدی. چاپ سوم
خوئی، سید ابوالقاسم (1387 )، مصباح الاصول، قم: مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئی
دوورژه، موریس (1349) اصول علم سیاست، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران: شرکت سهامی کتاب­‌‌های جیبی
دهخدا، علی اکبر (1377) لغت نامه، تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، جلد1
دیلمی، حسن بن محمد (1371) ارشاد القلوب، قم: الشریف الرضی
راسل، برتراند (1367) قدرت، ترجمه نجف دریابندری، تهران: انتشارات خوارزمی
جعفری، محمدتقی (1371) جایگاه تعقل و تعبد در معارف اسلامی، مجله حوزه: شماره 49
راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1383) مفردات ألفاظ القرآن، مصحح داودی، بیروت: دارالشامیه
رنجبر، مقصود (1383) نقد کتاب اخلاق و سیاست. اندیشه سیاسی در عرصه عمل، مجله علوم سیاسی شماره 26
رودی، کلایمر (1351) آشنایی با علم سیاست، ترجمه بهرام ملکوتی، تهران: سیمرغ
ری­شهری، محمد (1375) میزان الحکمه، قم: دارالحدیث
ریمون، ارون (1366) مراحل سیاسی اندیشه در جامعه شناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران: انتشارات سازمان نشر آموزش انقلاب اسلامی
شبّر، السید عبدالله (1395ق) الاخلاق، قم: منشورات مکتبه بصیرتی
صالح مازمدرانی، مولی محمد (1421ق) شرح اصول کافی، تحقیق و تعلیق ابوالحسن شعرانی، بیروت: داراحیاءالتراث العربی
صدر، سیدمحمدباقر (1417ق) اقتصادنا، تحقیق عبدالکریم ضیاء و دیگران، قم: دفتر تبلیغات اسلامی
صدرالمتألهین شیرازی، محمد (1382) الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، به اشراف محمد خامنه­ای، تصحیح، تحقیق و مقدمه مصطفی محقق داماد، تهران: انتشارات حکمت اسلامی صدرا
صدوق، ابن بابویه قمی (1413ق) من لا یحضره الفقیه، قم: انتشارات اسلامی
صدوق، ابن بابویه قمی (1377) خصال، مترجم: محمدباقر کمره­ای، تهران: انتشارات کتابچی
طوسی، محمدبن حسن (1387ق) المبسوط فی فقه الامامیه، تصحیح محمد تقی کشفی، تهران: المکتبه الرضویه
عالم، عبدالرحمن (1381) بنیاد‌‌های علم سیاست، تهران: نشرنی
عبدالحمید، ابوالمحمد (1365) مبانی سیاست، تهران: توس
غزالی، محمد (1382) المستصفی، تهران: نشر احسان
غزالی، محمد (بی تا) احیاء علوم الدین [بی جا] دارالکتاب العربی
فتحی، یوسف (1388) رابطه اخلاق و سیاست با تأکید بر اندیشه امام خمینی، فصلنامه حکومت اسلامی، سال چهارم، شماره 3
فنایی، ابوالقاسم (1384) دین در ترازوی اخلاق، تهران: انتشارات صراط
فنایی، ابوالقاسم (1392) اخلاق دین­شناسی، تهران: نشر نگاه معاصر
فیرحی، داود (1390) فقه و سیاست در ایران معاصر، تهران: نشر نی
قابل، احمد (1391) مبانی شریعت، نشر مجازی
کلینی، محمدبن یعقوب (1392) الکافی، ترجمه حسین استاد ولی، تهران: انتشارت دارالثقلین چاپ پنجم
گلپایگانی، سید محمدرضا (1412ق) الدررالمنضود فی احکام الحدود، تقریر علی کریمی جهرمی، قم: دارالقران الکریم
ماکیاولی، نیکولو (1374) شهریار، ترجمه داریوش آشوری، تهران: کتاب پرواز
مجلسی، محمدباقر (1379) بحارالانوار، تهران: المکتبه الاسلامیه جلد68
مسکویه، ابوعلی (1412ق) تهذیب الاخلاق و تطهیرالاعراق، قم: انتشارات بیدار
مطهری، مرتضی (بی تا) آشنایی با علوم اسلامی حکمت عملی، تهران: انتشارات صدرا
مطهری، مرتضی (1376) اسلام و مقتضیات زمان، تهران، انتشارات صدرا
محقق کرکی، علی بن عبدالعالی (1407ق) جامع المقاصد، قم: مؤسسه آل البیت
معین، محمد (1372) فرهنگ فارسی معین، تهران: گلرنگ یکتا
مکارم شیرازی، ناصر (1421ق) الامثال فی تفسیر کتاب الله المنزل، قم: مدرسه امام علی­بن ابی­طالب چاپ اول
مکی عاملی، محمدبن جمال (بی تا) القواعد و الفوائد، تحقیق عبدالهادی حکیم، قم: مکتبه المفید
منتظری، حسینعلی (1417ق)، نظام الحکم الاسلامی، تصحیح جمعی از پژوهشگران، قم: نشر سرایی
مهاجرنیا، محسن (1381) دولت در اندیشه سیاسی فارابی، تهران پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
مهاجرنیا، محسن (1394) اخلاق سیاسی در گفتمان انقلاب اسلامی، فصلنامه علمی­ پژوهشی علوم سیاسی، شماره 70
نراقی، ملا احمد (1380) معراج السعاده، تهران: کتابفروشی اسلامی
نراقی، احمد بن محمد مهدی (1417ق) عوائد الایام، قم: مکتب الاعلام الاسلامی
وحید بهبهانی، محمدباقر (1417ق) حاشیه مجمع الفائده و البرهان، قم: مؤسسه علامه المجدد