انقلاب اسلامی ایران و بازتاب آن بر نظام بین الملل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه علوم سیاسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی تهران ،ایران

چکیده

انقلاب اسلامی ایران به مثابه ی یک انقلاب بزرگ در تحولات نظام بین الملل اثرگذار بوده است. چرایی و چگونگی این اثرگذاری و نیز ابعاد و حوزه های آن موضوع این نوشتار است که با روش تفسیری به تحلیل داده های اسنادی و کتابخانه ای مرتبط می پردازد. انقلاب اسلامی ایران در یک نظام بین الملل دوقطبی مبتنی بر جنگ سرد روی داد که در آن ایران از اعضای حساس اردوگاه غرب به رهبری ایالات متحده به حساب می آمد. اولین منازعه ی جنگ سرد بین ابرقدرت ها بر سر موضع ایران اتفاق افتاد و ایران به عنوان عضو مرکزی پیمان مرکزی سنتو، حلقه ی وصل دو پیمان نظامی دیگر غرب یعنی ناتو و سیتو در برابر شرق به حساب می آمد. بعلاوه بیشترین کمک های اقتصادی، نظامی، فنی - کارشناسی و اطلاعاتی - امنیتی آمریکا در خارج از ناتو به ایران صورت می گرفت. درنتیجه ایران یک متحد تمام عیار غرب به حساب می آمد که به عنوان «ضربه گیر اول» در برابر شرق در شمال خود و «ژاندارم غرب» در خلیج فارس یعنی جنوب خود، به حساب می آمد. با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و خروج این کشور از سنتو، کمربند امنیتی - نظامی غرب در برابر شرق فروپاشید، دکترین دو ستونه ی نیکسون در خاورمیانه فروریخت، ژاندارم غرب در خلیج فارس از بین رفت، سیستم دفاعی غرب در شمال ایران از هم پاشید و محور اصلی سیاست آمریکا در منطقه یعنی اسراییل مورد تهدید جدی واقع شد. به علاوه با انقلاب اسلامی ایران این کشور از اردوگاه غرب خارج شد ولی به اردوگاه شرق نپیوست، باعث تحکیم و تقویت جنبش عدم تعهد و شکل گیری عدم تعهد واقعی گردید، ایده بلوک اسلامی مستقل را مطرح ساخت، الگوی جدیدی برای انقلاب در کشورهای جهان سوم ارائه کرد و باعث اوج گیری جنبش های اسلامی و تولد اسلام سیاسی به مثابه یک بازیگر غیردولتی مؤثر در نظام بین الملل گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Islamic Revolution of Iran and its Impact on the International System

نویسنده [English]

  • Mohammad Baqir Khorramshad
Professor, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabataba’i UniversityThran,Iran
چکیده [English]

The Islamic Revolution of Iran has been effective as a major revolution in the transformation of the international system. Why and how this impact, as well as its dimensions and areas, is the subject of this article, which interprets the analysis of bibliographic and documentary data in an interpretative way.
The Islamic Revolution of Iran took place in a Cold War-based bipolar international system, in which Iran was considered a key contributor to the US-led West Camp. The first Cold War conflict between the superpowers took place over Iran, and Iran, as the central member of the Central Treaty Organization, was connecting two other Western military allies, NATO and SEATO, to the East. In addition, most of the economic, military, technical, expertise, and intelligence-security assistance was provided outside of NATO to Iran. As a result, Iran was considered as a full perfect Western ally which was considered "the first bumper" against the East in the north and "West Gendarmerie" in the Persian Gulf.
With the victory of the Islamic Revolution in Iran and the withdrawal of this country from CENTO, the Western-security belt of the West around the east collapsed, the Nixon double doctrine collapsed in the Middle East, the West gendarmerie in the Persian Gulf was destroyed, the defense system of the West in north of Iran disintegrated and The main axis policy of the United States in the region, Israel, was seriously threatened.
In addition, with the Islamic Revolution of Iran, the country left the western camp but did not join the Eastern camp, strengthened the NAM and formed a real non-alignment, introduced the idea of ​​an independent Islamic bloc, a new model for revolution in the countries of the Third world, it prompted the rise of Islamic movements and the birth of political Islam {Islamists} as an effective non-governmental actor in the international system

کلیدواژه‌ها [English]

  • Islamic Revolution
  • International System Developments
  • Bipolar System
  • Cold War
  • Non-alignment Movement
  • Independent Islamic bloc
  • Political Islam
-      اسپوزیتو، جان. ال. (1382). انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن. ترجمه محسن مدیر شانه­چی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
-      استمپل، جان. دی. (1378). درون انقلاب ایران. ترجمه منوچهر شجاعی، تهران: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا.
-      افضلی، رسول (1386). دانشنامه جهان اسلام (زیر نظر غلامعلی حداد عادل)، ج. 11، تهران: مؤسسه فرهنگی- هنری کتاب مرجع.
-      آشوری، داریوش (1383). دانشنامه سیاسی (فرهنگ اصطلاحات و مکتب­های سیاسی). تهران: انتشارات مروارید.
-      آقابخشی، علی و افشاری‌راد، مینو (1389). فرهنگ علوم سیاسی. چاپ سوم، تهران: نشر چاپار.
-      بیل، جیمز (1371). عقاب و شیر. ترجمه مهوش غلامی، ج. 1، تهران: انتشارات کوبه و شهر آب.
-      جرجیس، فواز (1382). آمریکا و اسلام سیاسی. ترجمه سید محمدکمال سروریان، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
-      خرمشاد، محمدباقر (1394). «انقلاب اسلامی ایران و اسلام سیاسی». بازتاب­های انقلاب اسلامی ایران، چاپ چهارم، تهران: سمت.
-      خرمشاد، محمدباقر (بهار 1382). "رفتارشناسی آمریکا در قبال انقلاب اسلامی ایران". راهبرد، 31.
-      خرمشاد، محمدباقر (پاییز 1383). «بازتاب انقلاب اسلامی ایران در نظریه­های انقلاب: تولد و شکل‌گیری نسل چهارم تئوری­های انقلاب». مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره پنجم، شماره 3، صفحه 116-118.
-      دانشنامه دانش­گستر (1393). جلد ششم، تهران: مؤسسه علمی و فرهنگی دانش‌گستر.
-      دلانوآ، کریستین (1371). ساواک. ترجمه عبدالحسین نیک گهر، 308 صفحه، تهران: طرح نو.
-      دهشیری، محمدرضا (1390). بازتاب مفهومی و نظری انقلاب اسلامی ایران در روابط بین‌الملل. 483 صفحه، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
-      دهشیری، محمدرضا (1390). درآمدی بر سیاست خارجی دکتر محمود احمدی‌نژاد، گرایش‌های ساختاری و عناصر متحول ساز سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. 66 صفحه، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
-      دهقانی‌فیروزآبادی، سید جلال(1388). سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. 524 صفحه، تهران: سمت.
-      روزنامه اطلاعات، 11 بهمن 1359.
-      روزنامه اطلاعات، 3 اردیبهشت 1358.
-      علی‌بابایی، غلامرضا (1391). فرهنگ سیاسی. چاپ چهارم، تهران: انتشارات آشیان.
-      غضنفری، کامران (1380). آمریکا و براندازی جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات کیا.
-      فولر، گراهام (1376). «اسلام سیاسی و غرب» (گزارش سمینار). ماهنامه اسلام و غرب، شماره پنجم و ششم.
-      قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل یکصد و پنجاه و دوم.
-      قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل سوم.
-      قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، اصل یکصد و پنجاه و چهارم.
-      قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فصل دهم: اصل یکصد و پنجاه و دوم.
-      قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مقدمه: "شیوه حکومت در اسلام".
-      کریمی، جواد (1379). دانشنامه جهان اسلام(زیر نظر غلامعلی حداد عادل). جلد 5، تهران: مؤسسه فرهنگی- هنری کتاب مرجع.
-      گازیوروسکی، مارک. جی. (1371). سیاست خارجی آمریکا و شاه. ترجمه فریدون فاطمی، تهران: نشر مرکز.
-      گریفیتس، مارتین (1388). دانشنامه روابط بین‌الملل و سیاست جهان. ترجمه علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
-      مجرد محسن (1386). تأثیر انقلاب اسلامی بر سیاست بین‌الملل، 266 صفحه،تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-         محمدی، منوچهر (1365). اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. 130 صفحه، تهران: انتشارات امیرکبیر.
-      محمدی، منوچهر (1392). دستاوردهای کلان انقلاب اسلامی در سطوح ملی، منطقه­ای، جهانی و تاریخی. 256 صفحه، قم: دفتر نشر معارف.
-      معبادی، حمید (1381). چالش­های ایران و آمریکا بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
-         منصوری، جواد (1365). نظری به سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران. 214 صفحه، تهران: انتشارات امیرکبیر.