تبیین مفاهیم دوگانه (مستضعفین– مستکبرین) در منظومه فکری امام خمینی و هویت‌یابی گفتمان انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی اندیشه سیاسی در اسلام پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ انقلاب اسلامی پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی

3 دانشجوی کارشناسی ارشد اندیشه سیاسی در اسلام پژوهشکده امام خمینی (ره) و انقلاب اسلامی

چکیده

برنامه‌های نوسازی متمرکز دولتی گفتمان پهلوی دوم از آغاز دهه 1340، به دنبال تغییر ساخت قدرت اجتماعی - اقتصادی و سامان سیاسی  به طبقه جدید با ایدئولوژی مطابق با نظام معنایی تبلیغی خود و نظارت بر گروه‌های منتقد با ایدئولوژی متضاد پیاده گردید. با رویکرد گفتمان انتقادی  فرکلاف مقاله حاضر می‌کوشد به تبیین مفاهیم دوگانه مستضعفین – مستکبرین در منظومه فکری امام خمینی و دولت آرمانی مورد نظر ایشان بپردازد. امام خمینی (ره) با توصیف گفتار حکومت متناسب با سنن مذهبی کوشید در متن جامعه رفتارهای سیاسی گفتمان حاکم را متضاد با فرهنگ دینی رایج معرفی کند و زمینه‌­های حرکت انقلابی را مهیا سازد. با تفسیر ژانرهای مستضعفین (اکثریت مردم)و مستکبرین(گروه حاکم) به عنوان نشانگان رایج در متن جامعه ایران و  با دو قطبی‌سازی جامعه براساس متون دینی و تشبیه گروه حاکم با نمادهای منفور در حیات سیاسی و دینی به نفی رقیب حاکم مبادرت کرد و الگوی حکومت اسلامی و زعامت ولی‌فقیه سیاسی را به عنوان یک آلترناتیو مطلوب برای جامعه بازتفسیر و محقق نماید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Explanation of the Dichotomy of the “Oppressor-Oppressed” in Imam Khomeini’s Intellectual System and Identification of the Discourse of Islamic

نویسندگان [English]

  • Seyed Sadrodin Moosavi 1
  • Iraj Soori 2
  • mahdi rezapoor 3
1 Assistant Professor, Department of Political Thought in Islam, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution
2 MA Student, Department of History of Islamic Revolution, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution
3 MA Student, Department of Political Thought in Islam, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution
چکیده [English]

The concentrated governmental reform programs during the discourse of Pahlavi II (1960s) took place upon a shift of social-economic power and political contour to the newly-emerged class with an ideology conforming to its semantic-propagandistic system as well as monitoring the groups of critics with opposite ideology. This paper, through employing Fairclough’s critical discourse analysis, is an attempt to explain the dichotomy of the oppressor-oppressed in Imam Khomeini’s intellectual system and his ideal form of government. Explaining the established government’s words based on religious traditions, Imam Khomeini tried to show how political behaviors of the hegemonic discourse in the society were against the prevailing religious culture. He thus paved the way for a revolutionary movement. He interpreted the genres of the oppressed (majority of the people) and the oppressors (the ruling class) as the two prevailing signs in the context of Iranian society, bipolarized the society based on religious texts and explained the assimilation of the ruling class to the symbols of evil in political and religious system, and embarked on rejecting the ruling rival class. Imam Khomeini then introduced, interpreted and materialized a model of Islamic rule and the leadership of political jurisprudent as a desirable alternative to the existing system.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the oppressed
  • the oppressors
  • Imam Khomeini
  • Islamic Revolution
  • Pahlavi II
  • (1380)تبیان، استضعاف و استکبار از دیدگاه امام خمینی، دفتر چهل و پنجم، تهران: انتشارات عروج.
  • (1383) تبیان، ارتش از دیدگاه امام خمینی ، دفتر سی و نهم ، تهران: نشر عروج.
  • (1383) تبیان، استکبار جهانی و شیطان بزرگ،دفتر سی و یکم، تهران: نشر عروج.
  • (1386) نامه‌ها و پیام‌های امام خمینی، تهران: انتشارات تسنیم، جلد اول.
  • (1390) سیره‌ی سیاسی امام خمینی، اصل توجه به دشمن و عدم غفلت از او. تهران: نوسسه فرهنگی هنری ولایت، جلد چهاردهم.
  •  (1391) امام خمینی و رفتار سیاسی. خلاصه 14 جلد سیره‌ی سیاسی امام، تهران: موسسه فرهنگی هنری قدر ولایت.
  • ----------. (1378) ولایت فقیه و حکومت اسلامی از منظر امام خمینی، تهران: نشر کنگره.
  • افتخاری، اصغر.(1383) اقتدار ملی جامعه شناسی سیاسی قدرت از دیدگاه امام خمینی، تهران: انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی نیروی انتظامی.
  • ایزدهی، سید سجاد. ( 1390) فقه سیاسی امام خمینی، تهران: نشر عروج.
  • آقا گل زاده، فردوس. (1385) تحلیل گفتمان انتقادی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
  • باقی، عمادالدین. (1370) بررسی انقلاب ایران، قم: نشر تفکر، جلد اول.
  • براتعلی پور، مهدی.(1390) ساختار جامعه و دولت دینی تاملی بر اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران: نشر عروج.
  • بشیریه، حسین.(1378) جامعه مدنی و توسعه سیاسی در ایران، تهران: موسسه نشر علوم نوین.
  • بیات، آصف. (1393) سیاست خیابانی جنبش تهی‌دستان در ایران، مترجم سید اسدالله نبوی، تهران: انتشارات پژوهش دانش.
  • تبیان، استضعاف از دیدگاه امام خمینی، تهران: نشر عروج.
  • حقیقت، سید صادق.(1394) روش شناسی علوم سیاسی، قم: انتشارات  مفید.
  • خلیلی، اسدالله. (1381) روابط ایران و آمریکا بررسی دیدگاه نخبگان آمریکایی کتاب نخست، تهران: انتشارات موسسه فرهنگی مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران.
  • خمینی، سید روح الله(امام). (1378)، صحیفه امام ، تهران: انتشارات عروج، 21 جلد.
  • خمینی (1376)، ولایت فقیه - حکومت اسلامی، تهران: انتشارات عروج.
  • رهبری، مهدی. (1382) درآمدی بر جامعه شناسی انقلاب اسلامی ایران، بابلسر: انتشارات دانشگاه مازندران.
  • رئوف، عادل. (1393) امام خمینی: گفتمان انقلابی و دولت انقلابی، مترجم محمد زمان راستگو، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  • صادقی، حجت‌الله. (1379) گذری بر اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران: انتشارات عصمت.
  • ضمیری، عبدالحسین. (1388) حکمرانی مطلوب در اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی.
  • فرکلاف، نورمن. (1381) نظریه انتقادی گفتمان،تهران: مرکز نشر رسانه ها.
  • قاضی‌زاده، کاظم. (1377) اندیشه های فقهی سیاسی امام خمینی، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک ریاست جمهوری.
  • قجری، حسینعلی؛ نظری، جواد(1392)،کاربرد تحلیل گفتمان در تحقیقات اجتماعی، تهران: انتشارات جامعه شناسان.
  • کچویان، حسین. ( 1382) فوکو و دیرینه شناسی دانش، تهران: موسسه چاپ و انتشارات دانشگاه تهران.
  • کلانتری، عبدالحسین. (1391)گفتمان از سه منظر زبان­شناختی، فلسفی و جامعه‌شناختی، تهران: نشر جامعه شناسان.
  • لاکلا ، ارنستو و دیگران.(1395) تحلیل گفتمان سیاسی امر سیاسی به مثابه یک برساخت گفتمانی، مترجم: امیر رضا پناه و سمیه شوکتی مقرب، با دیباچه ای از: محمدرضا تاجیک، تهران: انتشارات تیسا.
  • محمدی، مجید. (1378) جامعه مدنی ایران، بسترهای نظری و موانع، تهران: نشر مرکز.
  • مرکز اسناد انقلاب اسلامی. (1393) نقد تاریخ نگاری انقلاب اسلامی کتاب دهم، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
  • مک دانل، دایان.(1380) مقدمه ای بر نظریه‌های گفتمان، مترجم حسینعلی نوذری، تهران: نشر فرهنگ گفتمان.
  • میلز، سارا.(1388) گفتمان، مترجم: فتاح محمدی، تهران: نشر هزاره ی سوم.
  • ناصری، علی اکبر.(1390) مبانی فقهی انقلاب اسلامی در اندیشه سیاسی امام خمینی، قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  • نقوی حسینی، سید حسین.(1380) انقلاب اسلامی در تئوری و عمل، قم: انتشارات علمی و فرهنگی صاحب‌الزمان.
  • ون دایک، تئون. ای. (1382) مطالعاتی در تحلیل گفتمان از دستور متن تا گفتمان‌کاوی انتقادی، مترجمین پیروز ایزدی و دیگران، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
  • ویژه‌نامه همایش بین‌المللی گفتمان اسلام سیاسی امام خمینی و جهان معاصر نشریه تخصصی خبرگزاری بین‌المللی قرآن ایکتا.(1395) تهران: مرکز همایش های بین‌المللی کتابخانه ملی، سال دهم، خرداد، شماره 122.
  • هاشمی رفسجانی، اکبر. (1383) کارنامه و خاطرات سال های 1357و 1358،{به اهتمام عباس بشیری}، زیر‌نظر محسن هاشمی، تهران: دفتر نشر معارف اسلامی.
  • یار محمدی، لطف الله. (1389) ارتباطات از منظر گفتمان شناسی انتقادی، تهران: نشر هرمس.
  • یورگنسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز.(1398) نظریه و روش در تحلیل گفتمان، مترجم: هادی جلیلی، تهران: نشر نی .