گفتمان اسلام سیاسی بر اساس خوانش امام خمینی (ره)، سید قطب و مالک بن‌نبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین، دانشگاه باقرالعلوم علیه‌السلام

چکیده

راهبرد بازگشت به اسلام در دوران معاصر، خوانش‌ها و رویکردهای گوناگونی را در جامعه مسلمان به همراه داشته است. این تلاش‌ها اگرچه در فضاهای متفاوت فکری و فرهنگی و مذهبی سامان یافته، اما همگی در چارچوب نظام معنایی توحیدی و با نگاه به آموزه‌های والای اسلامی شکل گرفته است. به نظر می‌رسد دیدگاه امام خمینی ره، سیدقطب و مالک بن‌نبی که به رویکردهای احیاگرایانه، جهادی و اصلاحی منتهی شده است، بیشترین و اصلی‌ترین جریان‌های فکری و عملی در جهان اسلام را رهبری می‌کند. هر کدام از این دیدگاه‌های سه‌گانه در واقع، خوانشی ویژه از اسلام سیاسی ارائه می‌کند و پژوهش حاضر سیستم‌های معانی مورد نظر آنان و مفصل‌بندی ویژه احکام، گزاره‌ها و نشانه‌ها را از نظر هر یک مورد توجه قرار می‌دهد و از این رهگذر، شیوه رسیدن هر کدام به دستاوردهای خاص خود را نشان می‌دهد. بازخوانی اسلام اگرچه دال مرکزی هر سه دیدگاه را تشکیل می‌دهد اما سه اندیشمند مورد نظر این نوشتار، به دستاوردهای متفاوتی دست یافته‌اند، چراکه نشانه یا دالّ مرکزی آنان، به گونه متفاوتی سایر مفاهیم و نشانه‌ها را تحت تأثیر قرار داده است و مفصل‌بندی متفاوتی را پدید آورده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Political Islam discourse according to the ideas of Imam Khomeini (RA), Sayyid Qutb and Malik ibn Nabi

نویسنده [English]

  • Hamid Fazel Qane
PhD students of Muslim Social Knowledge, Baqer Al-Olum University
چکیده [English]

The strategy of returning to Islam in the contemporary era has brought various analyses and approaches to the Muslim community. Although, these endeavors were organized in different intellectual, cultural and religious spaces but formed within the framework of semantic monotheistic system and inspired by the great teachings of Islam. It seems that the viewpoints of Imam Khomeini (RA), Sayyid Qutb and Malik ibn Nabi which have resulted in the creation of revivalist, jihadi and reformist approaches have led the main intellectual and practical trends in the Islamic world. In fact, each of these three perspectives represents a special interpretation of political Islam and the present study will investigate their desired meaning systems and their special articulation of sentences, propositions and signs individually and thereby, the way through which each one became able to reach their own achievements will be demonstrated. Although, rereading of Islam constructs the central signifiers of the three views but the three scholars studied in this paper have achieved different accomplishments. Because their central signifiers or indications have affected other concepts and signs differently and created a different articulation. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • discourse of political Islam
  • Imam Khomeini (RA)
  • Malik ibn Nabi
  • Sayyid Qutb
  • Islamic state
  • Islamic Civilization
  • ابن‌فارس، احمد (1387). ترتیب مقاییس اللغة، ترتیب و تنقیح سعیدرضا علی‌عسکری و حیدر مسجدی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • ابن‌منظور، محمد بن مکرم (2005م). لسان العرب، تونس: الدار المتوسطیة للنشر و التوزیع.
  • البنا، حسن (1388). پیام بیداری، ترجمه مصطفی اربابی، تهران: احسان.
  • البوطی، محمد سعید رمضان(1389). سلفیه بدعت یا مذهب، نقدی بر مبانی وهابیت، ترجمه حسین صابری، مشهد: بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
  • ایزوتسو، توشی‌هیکو (1380). مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ترجمه زهرا پورسینا، تهران: سروش.
  • باقلانی، محمد بن طیب (1414ق). تمهید الاوائل و تلخیص الدلائل، بیروت: مؤسسة الکتب الثقافیة.
  • بخاری، محمد بن اسماعیل(1997م). صحیح البخاری، بیروت: دار الفکر.
  • بن‌نبی، مالک (1999م). مشکلة الافکار فی العالم الاسلامی، دمشق: دار الفکر.
  • بن‌نبی، مالک (2000م). شروط النهضة، دمشق: دار الفکر.
  • بن‌نبی، مالک (2002م). میلاد مجتمع، دمشق: دار الفکر.
  • بن‌نبی، مالک (2003م). مشکلة الثقافة، دمشق: دار الفکر.
  • بن‌نبی، مالک (2004م). وجهة العالم الاسلامی، دمشق: دار الفکر.
  • جدعان، فهمی(1988م). أسس التقدم عند مفکری الإسلام فی العالم العربی الحدیث، عمان: دار الشروق.
  • خسروشاهی، سیدهادی (1375). اخوان المسلمین بزرگ‌ترین جنبش اسلامی مصر، تهران: اطلاعات.
  • امام خمینی (ره)، سیدروح‌الله (1378). صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
  • امام خمینی (ره)، سیدروح‌الله (1388). ولایت فقیه، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
  • خنجی، فضل‌الله بن روزبهان (1362). سلوک الملوک، تهران: خوارزمی.
  • دکمجیان، هرایر (1377). اسلام در انقلاب: جنبش‌های اسلامی معاصر در جهان عرب، ترجمه حمید احمدی، تهران: کیهان.
  • سحمرانی، اسعد (1369). مالک بن‌نبی اندیشمند مصلح، ترجمه صادق آئینه‌وند، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
  • سعید، بابی (1383). هراس بنیادین: اروپامداری و ظهور اسلام‌گرایی، ترجمه غلامرضا جمشیدی‌ها و موسی عنبری، تهران: دانشگاه تهران.
  • سیدقطب (1412ق). فی ظلال القرآن، بیروت: دار إحیاء الکتب العربیه.
  • سیدقطب (1979م). معالم فی الطریق، بیروت: دارالشروق.
  • عبده، محمد (2005م). رسالة التوحید، قاهره: مکتبة الاسرة.
  • علیخانی، علی‌اکبر و دیگران(1384). اندیشه سیاسی در جهان اسلام، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی، فرهنگ و مطالعات اجتماعی.
  • عنایت، حمید(1372). اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران: خوارزمی.
  • فیرحی، داود(1375). «مبانی اندیشه‌های سیاسی اهل سنت»، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره2: 150- 121.
  • کپل، ژیل(1371). پیامبر و فرعون، ترجمه حمید احمدی، تهران: کیهان.
  • مارش، دیوید و استوکر، جری (1389). روش و نظریه در علوم سیاسی، ترجمه امیرمحمد حاجی‌یوسفی، تهران: مظالعات راهبردی.
  • ماوردی، ابوالحسن (1406ق). الاحکام السلطانیة و الولایات الدینیة، قم: مکتب الاعلام الاسلامی.
  • مسجدجامعی، محمد (1385). زمینه‌های تفکر سیاسی در قلمرو تشیع و تسنن، قم: ادیان.
  • مسلم، ابوالحسین مسلم بن حجاج(بی‌تا). صحیح مسلم، بیروت: دار الفکر.
  • موثقی، احمد (1380). جنبش‌های اسلامی معاصر، تهران: سمت.
  • مودودی، ابوالاعلی(1398ق). الخلافة و الملک، تعریب احمد ادریس، کویت: دارالقلم.
  • مودودی، ابوالاعلی(1971م). المصطلحات الاربعة فی القرآن، تعریب محمدکاظم سباق، کویت: دارالقلم.
  • موسی الحسینی، اسحاق (1377). اخوان المسلمین، ترجمه سیدهادی خسروشاهی، تهران: اطلاعات.
  • میشل، ریچارد (1387). تاریخ جمعیت اخوان المسلمین، ترجمه سیدهادی خسروشاهی، تهران: وزارت امور خارجه.