عدالت در اندیشه سیاسی اسلام: مفهوم‌شناسی و راهبردها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیأت علمی پژوهشکده امام خمینی(س) و انقلاب اسلامی

چکیده

 در این پژوهش با توجه به اهمیت عدالت در اسلام، این پرسش مطرح می‌شود که مفهوم  عدالت در اندیشة سیاسی اسلام چیست و شاخصه‌های آن کدامند؟  و با چه راهبرهایی می‌توان عدالت سیاسی را متحقق ساخت؟
با توجه به اینکه مفهوم عدالت با مفهوم حق پیوند تنگاتنگی دارد در این پژوهش با روشی تفسیری - تحلیلی تلاش شده تا براساس مفهوم حق، مفهوم عدالت سیاسی را شاخص‌سازی کند. براساس یافته‌های این مقاله اگر ذی‌حقان را در عرصة سیاسی مردم و حکومت بدانیم در آن صورت، باید گفت اعطای حقوق متقابل سیاسی مردم و حکومت زمینه‌ساز تحقق عدالت سیاسی خواهد بود که راهبرهای تحقق این امر ازیک‌سو نیازمند شناسائی حقوق الهی- ‌‌‌‌فطری افراد و حکومت و ازسوی‌دیگر اجرای حقوق فردی و اجتماعی مورد توافق بین مردم و یا بین حکومت و مردم می‌باشد. در این راستا لحاظ کردن اجتهاد مستمر و استفاده از نظرات عقل جمعی و کارشناسی در عرصه‌های مختلف ازجمله دیگر راهبردها برای تحقق عدالت سیاسی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Justice in Political Thought of Islam: Conceptology and Strategies

نویسنده [English]

  • Dr.Yahya Fozi
Faculty Member, Imam Khomeini and Islamic Revolution Research Institute.
چکیده [English]

Given the importance of justice in Islam, this research paper dwells on the question of “what the concept of justice in political thought of Islam is, and what its characteristics are”. Our subordinate question is: What strategies can help realization of political justice?
Since justice is closely associated with rights in terms of concept, this paper intends to embark on index construction for political justice based on the concept of rights by applying interpretive-analytical method. Based on the findings of this paper, if we consider people and government as beneficiaries of political activities, then we should say that mutual granting of political rights between people and government will pave the ground for realization of political justice. Strategies for realization of this justice, on one hand, need identifying divine-innate rights of individuals and government and on the other hand, enforcement of the individual and social rights agreed upon among the people themselves or between the people and the government. In this connection, considering constant abidance by Islamic law, using collective wisdom, and expert-level findings in various related fields can be among other strategies for realization of political justice.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : justice
  • Political Justice
  • Rights
  • political thought of Islam
  • قرآ ن کریم
  • نهج البلاغه
  • ابدالی، مهرزاد. (1388)، درآمدی بر فلسفه حقوق نظریه‌های حقوق، تهران: نشریه مجد.
  • ابن‌منظور. لسان العرب، 1405، قم: ادب الحوزه.
  • اخوان کاظمی، بهرام. (1382)، عدالت در اندیشه اسلام، قم: بوستان کتاب.
  • امام خمینی. روح الله. (1374)، جنود عقل و جهل ، تهران مؤسسه تنظیم و نشر امام. 
  • تی بلوم ویلیام. (1373)،  نظریه‌های سیاسی، مترجم احمدترین، تهران :آران. 
  • جوادی آملی، عبدالله. (1375)، فلسفة حقوق بشر، ج اول  تهران: اسرا.
  • دل وکیو. (1380)،  فلسفه حقوق، ترجمه جواد واحدی، تهران: نشر میزان.
  • راولز. جان. (1383)، عدالت به مثابه انصاف، ترجمه عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.
  • ربانی گلپایگانی، علی. (1383)، فرق و مذاهب کلامی، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
  • روسو، ژان ژاک. (1368)، قرارداد اجتماعی، غلامحسین زیرک‌زاده، بی‌جا: نشر ادیب. 
  • طالقانی. محمود. (1358)، پرتوی از قرآن،  تهران : شرکت سهامی انتشار.
  • عمید زنجانی. عباسعلی. (1387)، مبانی اندیشه سیاسی اسلام، چاپ ششم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــ. (1388)، عدالت توافقی در اسلام، در کتاب در آمدی به نظم سیاسی عدالت در اسلام، به کوشش علی اکبر علیخانی ، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  • خوانساری، جمال‌الدین محمد. (بی‌تا)، غرر الحکم ،‌  به تصحیح جلال‌الدین ارموی.
  • فارا بی،  ابو نصر محمد. (1361)، اندیشه‌های اهل المدینه الفاضله، ترجمه جعفر سجادی، تهران: طهوری.
  • مجلسى محمدباقر. (1403ق)، بحارالأنوار، بیروت: دار احیا التراث العربی.
  • مطهری، مرتضی. (1361)، بیست گفتار،  قم: دفتر نشر انتشارات اسلامی.
  • ــــــــــــــــــ.. (1357)،  نظام حقوق زن در اسلام،  تهران: صدرا.
  • معین، محمد. (1386)، فرهنگ معین، گردآوری عزیزاله علیزاده، چاپ چهارم، تهران: ادنا.
  • موسویان، ابوالفضل. (1382)، ماهیت حق، تهران: نشر عروج.
  • نجاح، محسن. (1385)، اندیشه سیاسی معتزله، ترجمه باقر صدری‌نیا، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی 
  • قرآ ن کریم
  • نهج البلاغه
  • ابدالی، مهرزاد. (1388)، درآمدی بر فلسفه حقوق نظریه‌های حقوق، تهران: نشریه مجد.
  • ابن‌منظور. لسان العرب، 1405، قم: ادب الحوزه.
  • اخوان کاظمی، بهرام. (1382)، عدالت در اندیشه اسلام، قم: بوستان کتاب.
  • امام خمینی. روح الله. (1374)، جنود عقل و جهل ، تهران مؤسسه تنظیم و نشر امام. 
  • تی بلوم ویلیام. (1373)،  نظریه‌های سیاسی، مترجم احمدترین، تهران :آران. 
  • جوادی آملی، عبدالله. (1375)، فلسفة حقوق بشر، ج اول  تهران: اسرا.
  • دل وکیو. (1380)،  فلسفه حقوق، ترجمه جواد واحدی، تهران: نشر میزان.
  • راولز. جان. (1383)، عدالت به مثابه انصاف، ترجمه عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.
  • ربانی گلپایگانی، علی. (1383)، فرق و مذاهب کلامی، قم: مرکز جهانی علوم اسلامی.
  • روسو، ژان ژاک. (1368)، قرارداد اجتماعی، غلامحسین زیرک‌زاده، بی‌جا: نشر ادیب. 
  • طالقانی. محمود. (1358)، پرتوی از قرآن،  تهران : شرکت سهامی انتشار.
  • عمید زنجانی. عباسعلی. (1387)، مبانی اندیشه سیاسی اسلام، چاپ ششم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • ـــــــــــــــــــــــــــــــ. (1388)، عدالت توافقی در اسلام، در کتاب در آمدی به نظم سیاسی عدالت در اسلام، به کوشش علی اکبر علیخانی ، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  • خوانساری، جمال‌الدین محمد. (بی‌تا)، غرر الحکم ،‌  به تصحیح جلال‌الدین ارموی.
  • فارا بی،  ابو نصر محمد. (1361)، اندیشه‌های اهل المدینه الفاضله، ترجمه جعفر سجادی، تهران: طهوری.
  • مجلسى محمدباقر. (1403ق)، بحارالأنوار، بیروت: دار احیا التراث العربی.
  • مطهری، مرتضی. (1361)، بیست گفتار،  قم: دفتر نشر انتشارات اسلامی.
  • ــــــــــــــــــ.. (1357)،  نظام حقوق زن در اسلام،  تهران: صدرا.
  • معین، محمد. (1386)، فرهنگ معین، گردآوری عزیزاله علیزاده، چاپ چهارم، تهران: ادنا.
  • موسویان، ابوالفضل. (1382)، ماهیت حق، تهران: نشر عروج.
  • نجاح، محسن. (1385)، اندیشه سیاسی معتزله، ترجمه باقر صدری‌نیا، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
  • نصر، حسین. (1375)، جوان مسلمان و دنیای متجدّد، تهران، طرح نو.
  • وسایل الشیعه، (1412ق)،بیروت، دارالاحیا التراث العربی.
  • هابز. توماس. (1381)،  لویاتان، ترجمه حسین بشیریه، تهران: نشر نی .