دانشجوی دکتری دانش اجتماعی مسلمین دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام)
چکیده
انقلاب و تغییر اجتماعی از مسائل دامنه‌دار در علوم اجتماعی است. پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان یک مورد خاص و خلاف‌آمد نظریه‌های جامعه‌شناسی انقلاب تأثیرات قابل توجهی در این حوزه نظری ایجاد کرده است. در این میان امام خمینی(ره) در تحلیل انقلاب اسلامی دیدگاهی پیش کشیده‌اند که تفاوت‌های بنیانی قابل توجهی با نظریه‌های مدرن انقلاب دارد. این تفاوت‌ها باعث شده نظریه امام خمینی (ره) کمتر مورد توجه باشد و حداکثر در حاشیه نظریه‌های جامعه‌شناسی انقلاب، بازسازی شود. این مقاله در پی آن است تا فراتر از کارها و بازساز‌ی‌های انجام شده، با روشی توصیفی به بازخوانی اندیشه‌های امام خمینی (ره) پرداخته سازه مفهومی این دیدگاه را دست دهد. در نظریه انقلاب امام خمینی(ره) ضمن تأکید بر تشریح و تبیین انقلاب اجتماعی و عوامل اجتماعی انقلاب، برخلاف نظریه‌های مدرن جامعه‌شناسی بر «انقلاب از درون» تأکید می‌شود. اگرچه سازه مفهومی که امام خمینی (ره) در تحلیل انقلاب اجتماعی پیش می‌کشند بر تحلیل و مطالعه موردی انقلاب اسلامی ایران متمرکز است، اما به نحو عام، ظرفیت تبیین یک انقلاب اسلامی و یک انقلاب اجتماعی را دارد. امام خمینی(ره) انقلاب اسلامی را محصول یک فرایند چهار مرحله‌ای تصویر می‌کنند. در مرحله‌ی اول طرح «اسلام انقلابی» و درگیری آن با برداشت‌های مقدس‌مآبانه و متجددمآبانه از اسلام مطرح است. این درگیری معرفتی زمینه‌ساز آگاهی عمومی و شکل‌گیری یک «انقلاب انسانی» می‌شود. انقلاب انسانی مفهوم مرکزی و در عین حال پیچیده‌ی این تحلیل است که در عین داشتن زمینه‌های عینی اجتماعی به دست غیب الهی و در درون انسان‌ها انجام می‌پذیرد. محصول این انقلاب درونی مولودی نو و غیر قابل پیش بینی است که تحت عنوان «انسان انقلابی» بازشناخته می‌شود. انسان انقلابی در تمنای انقلاب اجتماعی به کنش‌های متمایزی دست می‌زند که منتهی به شکل‌گیری «انقلاب اسلامی» می‌شود.
PhD student in Knowledge of the Muslim Community, Baqer Al-Olum University.
چکیده [English]
Revolution and social change are some of extensive discussions in the social science. Since the victory of the Islamic Revolution was a special case and contrary to the sociological theories of revolution, thus it significantly affected this area. In the meanwhile, Imam Khomeini represented a viewpoint for analyzing the Islamic Revolution which had significant fundamental differences with modern theories. That's why Imam's theory has been less considered so far and it was only rebuilt on the sidelines of revolution sociological theories at best. This article seeks to review Imam Khomeini's thoughts using descriptive method and beyond works and reconstructions conducted before to discover the conceptual structure of Imam's standpoint. Unlike modern theories of sociology, what is more stressed along with emphasis on explanation of the social revolution and social factors of the revolution in Imam Khomeini's theory is the "revolution from inside". Although, the conceptual structure introduced by Imam Khomeini in the analysis of social revolution is focused on case study of Iran's Islamic Revolution, bit in a general way it has the capacity and ability to explain and Islamic and social revolution. In Imam's view, the Islamic Revolution is a product of a four-step process. In the first step, the plan of revolutionary Islam and its conflicts with rigid and modern interpretations of Islam was proposed. This cognitive contradiction led to the public awareness and formation of a human revolution. Human revolution is a central concept yet complex of this analysis which is performed by the unseen hands of God from the inside of humans while having social objective grounds. The product of this internal revolution is a new born and unpredictable baby called revolutionary human. The revolutionary human who is seeking social revolution would carry out distinct actions which in the end lead to the establishment of the Islamic Revolution.
کلیدواژه‌ها [English]
theory of revolution, Imam Khomeini, revolutionary Islam, human revolution, revolutionary man, the Islamic Revolution
بنتون، تد و کرایب، یان (1384). فلسفه‌ی علوم اجتماعی:بنیادهای فلسفی تفکر اجتماعی، ترجمه شهناز مسمی‌پرست و محمود متحد، تهران: آگه.
بومر، فرانکلین لوفان (1385). جریان‌های بزرگ در تاریخ اندیشه غربی، حسین بشیریه، سوم، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران (انتشارات باز).
پارسانیا، حمید (1376).حدیث پیمانه، قم: دفتر نشر معارف.
پارسانیا، حمید (1389). روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی؛ قم: کتاب فردا.
پارسانیا، حمید (بی‌تا). جزوه تاریخ تفکر اجتماعی مسلمین، قابل دسترسی در تارنمای http://elem.ir
خرمشاد، محمد باقر (1383). بازتاب انقلاب اسلامی ایران در نظریات انقلاب: تولد و شکل گیری نسل چهارم تئوری‌های انقلاب، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره پنجم، 3.
خرمشاد، محمد باقر(1377). فوکو و انقلاب اسلامی ایران: معنویت گرایی در سیاست، پژوهشنامه متین، شماره1.
خورشیدی، سعید (1391). «بررسی عوامل موثر بر پویایی جبهه‌ی فرهنگی- هنری انقلاب اسلامی در دهه نخست انقلاب(۱۳۵۷-۱۳۶۷) با بهره‌گیری از تاریخ‌نگاری شفاهی فعالیت‌های فرهنگی و هنری انقلاب اسلامی»، قابل دسترسی در تارنمای www.teribon.ir
دوتوکویل، الکسی (1386). انقلاب فرانسه و رژیم پیش از آن، تهران: مروارید.
دوران، بهزاد (1375). بازسازی تئوری انقلاب در آثار امام خمینی(ره)، پایان نامه، دانشگاه تربیت مدرس.
ریترز، جورج(1374). نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: علمی.
شاه آبادی، محمدعلی (ب1387)، فطرت عشق (شذرة ششم از کتاب شذرات المعارف)، شرح فاضل گلپایگانی، چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
شاه آبادی، محمدعلی(1387الف). رشحات البحار، ترجمه زاهد ویسی، چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
شیرازی، صدرالدین محمد (1383) اسفار الاربعه، تهران، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، ج 3و4.
طالبان، محمدرضا (1388). روش‌شناسی مطالعات انقلاب با تأکید بر انقلاب اسلامی ایران، تهران: معاونت پژوهشی پژوهشکده امام خمینی(ره)و انقلاب اسلامی.
عشقی، لیلی (1379). زمانی غیر از زمان‌ها، ترجمه احمد نقیب‌زاده، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران و موسسه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
فارابی، ابونصر محمد (1371). سیاست مدنیّه، ترجمه سید جعفر سجادی، تهران: سازمان انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فراتی، عبدالوهاب (1380). نظریه انقلاب در اندیشه امام خمینی(ره)، مجله علوم سیاسی، زمستان، شماره 16.
فراتی، عبدالوهاب، (1377). رهیافت‌های نظری بر انقلاب اسلامی، قم: معاونن امور اساتید و دروس معارف اسلامی.
فوران، جان (1382). مقاومت شکننده (تاریخ تحولات اجتماعی ایران)، ترجمه احمد تدین، تهران:رسا.
فوکو، میشل (1384). ایران: روح یک جهان بی روح، نیکو سرخوش و افشین جهان‌دیده، تهران: نی.
فوکو، میشل(1389). ایرانی‌ها چه رویای در سر دارند؟، ترجمه حسین معصومی همدانی، تهران: هرمس.
کاپلان، لورنس (1375). مطالعه تطبیقی انقلاب‌ها از کرامول تا کاسترو، محمد عبداللهی، انتشارات علامه طباطبایی.
کدی، نیکی آر(1381). ریشه‌های انقلاب ایران، عبدالرحیم گواهی، تهران: نشر علم.
محمدی، منوچهر(1382). انقلاب اسلامی در مقایسه با انقلاب‌های فرانسه و روسیه، قم: دفتر نشر معارف.
مطهری، مرتضی (1362). پیرامون انقلاب اسلامی، تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1364). پیرامون جمهوری اسلامی،تهران: صدرا.
مطهری، مرتضی (1378). مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج 15، تهران: صدرا.
معدل، منصور (1382). طبقه، سیاست و ایدئولوژی در ایران، ترجمه سالار کسرایی، تهران: مرکز بازشناسی اسلام و ایران(باز).
میلانی، محسن (1381). شکل‌گیری انقلاب اسلامی، مجتبی‌عطارزاده، تهران:گام‌نو.
Goldstone, J. (1980) "Theories of Revolution: The Third Generation", Word politics, vol. 32, n. 3.
Cox ,Robert W. (1987) "Production Power and world Order Social forces in the making of history", Columbia university press، New York.
Skocpol, Theda (1979)."States and Social Rvolutions: A Comparative Analysis of France, Russia and China ", Combridge University.
Taylor, S. (1984). Social Science and Revolution, New York, St. Martins Press
Tilly, Charles (1978). "From Mobilization Revoution", Reading, Mass: Addison Wesley.
ابتدای صفحه