مواجهه عصری و انتقادی شریعتی با دموکراسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی،تهران ،ایران

چکیده

دکتر علی شریعتی، از نظریه پردازان معروف روشنفکری دینی دهه40، کوشید تا با واکاوی مجادلات آن عصر و در جهت پاسخگویی به یک نیاز مبرم زمانه، نظریه ای مهم را در باب "دموکراسی متعهد " ارائه دهد. این نظریه در یک فرآیند غیریت سازانه و در تقابل با دموکراسی صوری یا لیبرالیستی غرب بوده است. شریعتی برای باز تعریف دموکراسی متعهد یا هدایت شده خود به مفاهیم اسلامی صدر اسلام اعم از بیعت و شورا مراجعه می کند و به دفاع از نظریه دینی " امت و امامت "می پردازد. وی اسلام گرایی سیاسی را به دور از صبغه سنت سلفی گرایانه، بلکه همراستا با متدها و نیازهای دنیای مدرن به بهترین نحو واکاوی می نماید و ایشان بر اساس سازواره  برآمده از کلیت "اسلام مدرن شیعی" مفهوم دموکراسی متعهد را به اذهان نسل جوانان دیندار هم عصر خویش منتقل نموده، موفق می شود در خلق  بنیان های ایدئولوژیک انقلاب 57 نقش اساسی ایفا کند. در این جستار، مفصل بندی دال های شناور حول دال مرکزی دموکراسی متعهد در چهارچوب تحلیل گفتمانی لاکلا و موفه به آزمون گذاشته می شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Contemporary and Critical Encounter of Dr. Shariati with Democracy

نویسندگان [English]

  • Alimohammad Hazeri 1
  • samira mohammadi 2
1 Associate Professor of Sociology, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Graduated from the Institute of Imam Khomeini and the Islamic Revolution, Tehran, Iran
چکیده [English]

As a renowned theorist and religious intellectual in 60s, Dr. Ali Shariati tried to analyze the ongoing political debates in his time to find appropriate answers to the questions on the nature of democracy. His response to that demand of the time was an important theory he called "committed democracy". This theory was presented in an antagonistic process and in contradiction to superficial or liberal democracy. To redefine his committed or guided democracy, Shariati refers to the early Islamic concepts such as Bay'ah (pledge of allegiance) and Shura (consultation), and defends the religious theory of "Umma and Imamate" (Islamic nation and leadership). He analyzes political Islamism apart from the traditional Salafi-centered approaches but parallel to the methods and demands of modern-day world in the best possible manner. Based on a mechanism coming from the generality of "Modern Shia Islam", Shariati transferred the concept of committed democracy to the mindset of the generation of religious youths in his time. Doing so, he played a key role in creating ideological foundations for the 1979 Islamic Revolution. In this research work, we have tested articulation of floating signifiers around the central signifier of committed democracy through the discourse analysis framework presented by Ernesto Laclau and Chantal Mouffe.

کلیدواژه‌ها [English]

  • democracy
  • committed democracy
  • superficial or Western democracy
  • Islamic Protestantism
-کچوئیان، حسین (1386)، «تطورات گفتمان های هویتی ایران» ، تهران، نشر نی.
2-قیصری، نورالله (1385)،«گفتمان سیاسی امام خمینی و گفتمان های رقیب»؛ پژوهشنامه متین، شماره30.
3-زیبا کلام، صادق (1383)؛ «از دموکراسی تا مردم سالاری دینی ( نظری بر اندیشه سیاسی دکتر علی شریعتی)»، تهران، نشر روزنه.
 
4-قریشی، فردین (1384)؛ «بازسازی اندیشه دینی در ایران»، تهران، نشر قصیده سرا.
5-آقاجری، هاشم (1379)؛ «شریعتی، متفکر فردا»، تهران، موسسه نشر و تحقیقات ذکر.
6-مرجایی، فرید (1381)؛ «دموکراسی و گفتمن نو شریعتیست»، مجموعه ققنوس عصیان ( روایتی دیگر از  اندیشه دکتر شریعتی). صص؛40-21، تهران؛  نشر قصیده سرا.
7-شریعتی، علی (1381)؛ «مجموعه آثار33؛ گفتگوهای تنهایی»، تهران، انتشارات آگاه.
8-شریعتی، علی (1390)؛ «مجموعه آثار10؛جهت گیری طبقاتی در اسلام»، تهران، انتشارات قلم.
9- شریعتی، علی (1390)؛ «مجموعه آثار 20؛ چه باید کرد؟»، تهران؛ انتشارات قلم.
10-شریعتی،علی (1388)؛ « مجموعه آثار7؛شیعه»، تهران؛ انتشارات الهام.
11- شریعتی،علی (1381)؛ «مجموعه آثار 30؛ اسلام شناسی»، تهران، انتشارات چاپخش.
12- شریعتی، علی (1377)؛ «مجموعه آثار4؛ بازگشت»، تهران؛ انتشارات قلم.
13-شریعتی، علی(1377)؛ «مجموعه آثار28؛ روش شناخت اسلام»، تهران؛ انتشارات چاپخش.
13-شریعتی، علی(1388)؛ «مجموعه آثار14؛ تاریخ و شناخت ادیان»، جلد1، تهران، شرکت سهامی انتشار.
14-شریعتی، علی(1377)؛ «مجموعه آثار2؛خودسازی انقلابی»، تهران، انتشارات الهام.
15-شریعتی، علی(1362)؛ «مجموعه آثار26؛ علی»، تهران، نشر آمون.
16-شریعتی، علی(1361)؛ «مجموعه آثار19؛ حسین وارث آدم»، تهران، انتشارات قلم.
17-شریعتی؛ علی(1376)؛ « مجموعه آثار15؛تاریخ و شناخت ادیان»، جلد دوم، شرکت سهامی انتشار.
18-شریعتی، علی(1375)؛ «مجموعه آثار5؛ ما و اقبال»، تهران، الهام.
19-شریعتی، علی(1364)؛ «مجموعه آثار35؛ آثار گونه گون»، جلد1، تهران؛انتشارات مونا.
20-شریعتی،علی(1362)؛ «مجموعه آثار6؛ حج»، تهران، انتشارات؛ الهام.
21-شریعتی،علی (1375)؛ «مجموعه آثار12؛ تاریخ تمدن»، جلد دوم، انتشارات قلم.
22-شریعتی، علی(1361)؛ «مجموعه آثار29؛ میعاد با ابراهیم»، تهران، انتشارات دیدار.