1دانشجوی دکتری مطالعات منطقه‌ای دانشگاه امام حسین (علیه‌السلام) تهران ، ایران
2دانشیار مطالعات منطقه ای دانشگاه باقرالعلوم(علیه السلام) تهران ، ایران
چکیده
یافتن مشابهت‌ها و نقاط همگون اوصاف و شرایط حاکم در نظام سیاسی اهل سنت و ولایت‌فقیه در اندیشه شیعی مهم‌ترین دغدغه این مقاله است. نگارنده اذعان دارد، مبانی مشروعیت ولایت‌فقیه، بنا بر مشهور، نصب الهی است و خلیفه سنی بر مبنای انتخاب مردمی الهی منعقد می‌گردد؛ با این توصیف، معتقد است در مرحله تحقق عملی ولایت‌فقیه، اوصاف و شرایطی حاکم است که در اندیشه سنی همان ویژگی‌ها را برای خلیفه مطلوب مسلمین برشمرده‌اند. تأکید اهل سنت بر جانشینی از پیامبر، ضرورت تبعیت از وی، اجتهاد حاکم و اجرای شریعت، اوصافی است که مبنای مشروعیت حکومت ولایت‌فقیه در اندیشه شیعی است؛ لذا برای ارائه یک الگوی دینی از حاکم به جهان سنی کافی است اوصاف و شرایطی را که در کلام بزرگان اهل سنت بیان‌شده را مروری دوباره کرد؛ با نگاهی دقیق به این اوصاف و شرایط می‌توان دریافت که اوصاف حاکم دینی سنی با اجتهاد، عدالت و مدیریت در نظریه ولایت‌فقیه همپوشانی دارد؛ لذا بررسی تطبیقی ولایت‌فقیه با صفات حاکمِ مطلوب در اندیشه سنی می‌تواند مورد تحلیل قرار گیرد
Exploring the Capacity of the Rule of Jurisprudent in in Sunni Political Thought
نویسندگان [English]
mahdi roohi1؛ ghola,reza behroozilak2
1PhD Student, Department of Regional Studies, Imam Hossein University Thran,Iran
2Associate Professor, Baqir al-Olum University Thran,Iran
چکیده [English]
Finding the similarities and qualifications of the ruler and between the political structure of Sunni Islam and velayat-e faqih (rule of jurisprudence) in Shia Islam is the main concern of this research. The principles of the legitimacy of the rule of jurisprudent (velayat-e faqih), according to majority of religious scholars are divine, while the Sunni caliph’s legitimacy is popular-divine. By studying velayat-e faqih one understands that the conditions for practical establishment of the rule of jurisprudent in Shia Islam are almost the same as those for a Sunni Caliph. Sunnis' emphasis on succession to the Prophet, necessity of obeying him, implementation of Sharia and ijtihad (individual inference) as a necessary qualification of the ruler are are the same as the bases for velayet-e faqih in Shia Islam. To present a religious model of a ruler to the Sunni world, it suffices to review the conditions and qualifications mentioned by great Sunni theologians. A closer look at these conditions and qualifications would reveal that a Sunni ruler needs to have ejtihad (power of individual inference from the text), justice, and management capability which all overlap with the conditions of velayat-e faqih. Therefore, the qualifications of velayt-e faqih can be comparative studied with the conditions and qualifications of an ideal ruler in Sunni.
کلیدواژه‌ها [English]
Caliphate, inference from jurisprudential sources (fiqahat), caliph, jurisprudent, rule of jurisprudent (velayat-e faqih), Islamic ruler
مراجع
قرآن کریم
ـ ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، 1434ق، السیاسة الشرعیة فی اصلاح الراعی و الرعیة، بیروت، دارالمعرفه
ـ ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، 1935ق، الحسبیه فی الاسلام او وظیفه الحکومه الاسلامیه، قاهره مطعبه نوری
ـ ابن تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، 1982م، مراتب الاجماع، بیروت، دار الکتب العلمیه
ـ ابن خلدون، عبدالرحمن، 1375ش، مقدمه، ترجمه محمد پروین گنابادی، تهران، علمی فرهنگیان
ـ ابن شهر آشوب، محمد بن علی، 1402 المناقب، ، ج 4، قم، انتشارات علامه
ـ ابن فراء، ابی یعلی الاحکام السلطانیة ط 2 قاهره مکتب اعلام الاسلامی
ـ ابوزهره، محمد، تاریخ المذاهب الاسلامیه، قاهره 1971
ـ ابوزهره، محمد، 1996، تاریخ المذاهب الاسلامیه، قاهره، دار الفکر العربیه
ـ ابوزهره، محمد، 1991 م، ابن تیمیه حیاتةو عصره، آراؤه و فقهه، قاهره، دارالفکر العربی،
ـ ابی حنیفه النعمان؛1378، الفقه الاکبر فی التوحید، انتشارات علمیه اسلامیه، تهران
ـ ابی محمد عبدالله بن احمد بن محمد بن قدامه ، ۱۳۶۷ق، المغنی، دار المنار، قاهره
ـ اسپوزیتو، جان. ال.، 1382، انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، نشر مرکز بازشناسی اسلام و ایران
ـ امام خمینی، 1371، کشف الاسرار، مؤسسه تنظیم ونشرآثارامام خمینی
ـ امام خمینی، 1374، ولایت فقیه، مؤسسه تنظیم ونشر آثار امام خمینی، تهران
ـ امام خمینی، 1391، رساله اجتهاد و تقلید، قم، جامعه مدرسین
ـ امام خمینی، روح الله، (1418) کتاب البیع تهران مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ اول ج2
ـ امام خمینی، الرسائل، بی تا، 1420
ـ اندلسی ابن حزم، 1989 به کوشش حجازی، احمد، علم الکلام علی مذاهب اهل السنه و الجماعه، مکتب السقافی، قاهره
ـ انصاری، مرتضی، کتاب المکاسب، ج 3، بی نا 1415
ـ آندلسی، ابن حزم، 1377، الفِصَل فی الملل والأهواء والنحل، المکتبه الشامله، دانشگاه تهران، تهران
ـ آندلسی، این حزم، 1363ق، المحلی ج6، کتاب الامامه، بیروت، دارالافاق الجدیده، بیروت
ـ باقر شریف القریشی، 1411، نظام الحکم و الاداره فی الاسلام، مطبعة الآداب، نجف الاشرف، الطبعة الاولی
ـ بخاری، محمد بن اسمائیل، 1411، صحیح بخاری، ج8، دار الفکر، بیروت
ـ بیهقی، ابوبکر احمدبن حسین، 1401، سنن، جز 2، نشر استانبول
ـ تفتازانی، مسعودبن‌عمر، 1422، شرح العقائد النسفیّة، مرکز تحقیق و ترجمه و نشر آلاء
ـ جرجانی، میرسیدشریف، 1370، شرح مواقف ج 8، انتشارات الشریف الرضی
ـ جزیری، عبدالرحمن، 1406، الفقه علی مذاهب اربعه، داراحیاء التراث العربی، بیروت، ، چاپ 7
ـ جمعی از نویسندگان، 1385، انقلابی متمایز ( جستارهایی در انقلاب اسلامی ایران ) بوستان کتاب
ـ جوادی آملی، عبدالله، 1388، ولایت فقیه ولایت فقاهت و عدالت، مرکز نشر اسراء، قم
ـ حائرى، عبدالهادى، 1383، تشیع و مشروطیت در ایران، انتشارات امیر کبیر، تهران
ـ حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، بی نا، بی تا
ـ خراسانی، محمد کاظم(آخوند) (1415)کفایة الاصول (قم، موسسه نشر اسلامی، 1415ج2ص422
ـ الخطیب شمس الدین، محمد بن أحمد، مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج، ج4، دارالمعرفه، بیروت1420،
ـ خنجی، فضل الله ابن روزبهان، سلوک الملوک، تهران خوارزمی
ـ خواجه نصیرالدین طوسی، تلخیص نقد المحصل، ص 425.
ـ خویی، ابوالقاسم، التنقیح فی شرح العروه الوثقی، 1418
ـ دغرنی، احمد الرساله الوجیزه فی علوم الخلافه،
ـ ربانی گلپایگانی، علی، امامت در بینش اسلامی، مقدمه کتاب مؤسسه بوستان کتاب 1393
ـ زهری، خالد، (1391) الخلافه و الولایه بین الاجتهاد و التقلید، ترجمه حامد جمالی، فصل نامه فروغ وحدت شماره27
ـ زین‌الدین عراقی، 1406، المغنی علی حما الاسفار، ، ج 1، دارالکتب العلمیه، بیروت
ـ سید مرتضی، ابوالقاسم علی بن حسین بن موسیٰ، (1420) الذریعة الی اصول الشیعه، قم انتشارات اسلامی
ـ شیخ مفید، النکت الاعتقادیة، مندرج در سلسله: مصنفات الشیخ المفید، ج 10،
ـ صدر، محمد باقر، 1370، الاسلام یقود الحیاه، وزارت ارشاد اسلامی، تهران
ـ طباطبایی یزدی، العروه الوثقی، 1409
ـ طباطبائی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، (قم: اسماعیلیان، چاپ پنجم، 1371)، ج 14، ص 391.
طبری، محمد بن جریر، ج 3، اساطیر 1362
ـ طوسی، (1405)نصیرالدین محمدبن محمد، تلخیص نقد المحصل، ناشر: دار الاضواء، بیروت، نوبت چاپ: دوم
ـ عاملی، محمد بن مکی، الدروس الشرعیه بی نا 1417
ـ عضد الدین عبد الرحمن بن أحمد الإیجی، المواقف، دار الجیل – بیروت الطبعة الأولى، 1997
ـ علاءالدین علی بن حسام، 1413، کنز العمال ج1، موسسه الرساله، بیروت
ـ علیخانی علی اکبر و همکاران، 1390ش، اندیشه سیاسی متفکران مسلمان، ج4، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
ـ غزالی، محمد بن محمد، 1402، الاقتصاد فی الاعتقاد، دار الکتب العلمیه، نشر بیروت
ـ غزنوی، جمال الدین احمد بن محمد، اصول الدین، بیروت، دارالبشایر الاسلامیه، چاپ اول، 1419ق، ص294 و 295
ـ غفاری، مهدی، 1392 ویژگی‌های زمامدار اسلامی در عصر غیبت، انتظار موعود، تابستان 1392، شماره 41
ـ الغنوشی، راشد، 1377، حرکت امام خمینی و تجدید حیات اسلام، سید هادی خسرو شاهی، موسسه اطلاعات، تهران
ـ فخر رازی، محمد بن ابی بکر، 1423، تفسیر کبیر، ج 2، بیروت، دار الکتب العلمیة
ـ فضل بن حسن؛ طبرسی، مجمع البیان، (بیروت: دارالمعرفه، بی‌تا)، ج 3 – 4، ص 100.
ـ قادری، حاتم، اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران، 1378، سمت
ـ قاضی ابویعلی، حمد بن حسین بن خلف بن احمد، 1414، الاحکام السلطانیه، بیروت، دارالفکر
ـ قلقشندی، أحمد بن عبد الله، مآثر الإنافة فی معالم الخلافة، ج 1، دار النشر / مطبعة حکومة الکویت 1985
ـ ماوردی، ابوالحسن، 1404الاحکام السلطانیه و الولایات الدینیه، بیروت، دار الکتب العلمیة
ـ مجلسی محمد باقر، 1412، بحارالأنوار، ج44، انتشارات شریف رضی، قم
ـ محمدی، منوچهر، 1385، بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، سازمان انتشارات، قم
ـ محمود صلواتی,1388، حسینعلی منتظری مبانی فقهی حکومت اسلامی، نشر تهران ج2
ـ مظفر، محمدرضا، (1380) اصول الفقه، قم: موسسه انتشارات اسماعیلیان جلد دوم
ـ المعهد الرسول الاکرم، بی تا، حوار فی التسامح والعنف، بیروت
ـ مفید، (1413)محمد بن محمد بن النعمان (شیخ مفید) النکت الاعتقادیه، قم، مجمع جهانی اهل بیت ج10
ـ مکارم شیرازی، ناصر، 1385، دائره المعارف فقه مقارن، قم مدرسه امام امیرالمؤمنین
ـ منتظری حسینعلی، 1370، دراسات فی فقه الدوله الاسلامیه. ج 1، انتشارات دار الفکر، قم
ـ نجفی، الشیخ محمّد حسن النّجفی، جواهر الکلام، 1362 ناشر:دار احیاء التراث العربی محل نشر: بیروت - لبنان
ابتدای صفحه
