انقلاب اسلامی و اخلاق اجتماعی در اندیشه امام خمینی(ره)؛ از نظریه تا عمل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیه قم، تهران

چکیده

این مقاله به‌منظور تبیین اخلاق اجتماعی از نگاه امام خمینی(ره) با روش توصیفی تحلیلی در فضای کتابخانه بر اساس منابع مکتوب و استناد به آثار نوشتاری و گفتاری حضرت امام(ره) تدوین یافته است. در گردآوری داده­ها از روش کیفی تجزیه‌وتحلیل اطلاعات جمع‌آوری‌شده از آثار گفتاری و نوشتاری حضرت امام(ره)، استفاده شده است. پاسخ سؤال‌‌های طرح شده با ذکر مطالب ذیل به‌خوبی بیان شده است. اخلاق از منظر امام خمینی(ره) همان نظام اخلاق اسلامی است که در قرآن و حدیث و سیرۀ معصومین(ع) بیان شده است. اخلاق از دیدگاه امام(ره) دارای جامعیت است و به همه ابعاد حیات انسان، اعم از زندگی دنیا و آخرت و فردی و اجتماعی، توجه کرده و بایدها و نباید‌‌های عملی را در این زمینه ارائه داده است. هدف نهایی اخلاق از منظر امام ره تقرب روحی و معنوی به خدای متعال است و هراندازه این قرب بیشتر شود، ارزش و کمال انسان افزایش می­یابد. اخلاق اجتماعی از نگاه امام(ره) دارای مبانی فکری و انسان‌شناسی است که به مهم‌‌ترین آن‌ها در این مقاله اشاره شده است. ارزشمندی، اراده و اختیار و کمال‌خواهی انسان از جمله بنیان‌‌‌های نظری انسان‌شناختی اخلاق اجتماعی را تشکیل می­دهند که در رفتار‌‌های اجتماعی انسان تأثیر بسزا دارند. جامع‌نگری، اعتدال‌گرایی، تقدیم معنویات بر مادیات، عقلانیت، انگیزه و مطلوب نهایی از دیگر پایه­‌‌های نظری اخلاق اجتماعی در اندیشه امام خمینی(ره) هستند و هرکدام نقش اساسی در عملکرد آدمی دارد. در بخش اخلاق عملی در دو بعد رفتار‌‌های سیاسی و اجتماعی به برخی از دیدگاه‌ها و سیرۀ اخلاقی حضرت امام(ره) مانند عدالت اجتماعی، رحمت و مهربانی، خدمت­گزاری به مردم و اهتمام به بیت‌المال مسلمین اشاره شده که امام(ره) هم خود به آن‌ها عمل کرده و هم دیگران را به رعایت این ارزش‌‌‌های اخلاقی سفارش نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Islamic Revolution and Social Ethics in Imam Khomeini’s Thought: From Theory to Practice

نویسنده [English]

  • Dr.Mohammad Ehsani
Assistant Professor and Faculty Member of Al-Mustafa University of Qom, Tehran
چکیده [English]

This paper is an attempt to explain social ethics in Imam Khomeini's thought by using an analytical-descriptive approach. Documental method has been employed to analyze the data collected from the works, speeches and books of Imam Khomeini. What follows is a good example for how the hypotheses have been tested in this paper. Ethics in Imam Khomeini's thought is the very Islamic ethical system which is based on Quran and hadith (traditions) handed down from the Infallibles. Ethics for Imam Khomeini encompasses the entire human life -- in this world and the Hereafter as well as individual and social life. Imam Khomeini has considered all aspects of ethics to propose a practical approach in this regard. For Imam Khomeini, the ultimate goal of ethics is for the human to get closer to spiritual values and God. Social ethics in Imam Khomeini's thought has intellectual and anthropological foundations, the most important of which are mentioned in this paper. Value, power of will, free-will and perfectionism are among the theoretical anthropological foundations of social ethics that leave a crucial influence on his social life. Comprehensiveness, moderation, priority of spirituality over materiality, rationality, incentive, and the ultimate ideal are among other theoretical foundations of social ethics in Imam Khomeini's thought each of which having its own influence on human life. In section of practical ethics in both political and social behaviors, some of Imam Khomeini's viewpoints and his ethical precept -- like social justice, mercy and kindness, serving the public, and attention to the Muslim's coffers – are mentioned that Imam himself did observe and asked others to follow suit.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Khomeini
  • ethics
  • theoretical ethics
  • practical ethics
  • social behavior
  • political behavior
قرآن کریم، ترجمه: آیت‌الله مکارم شیرازی.
ـ نهج البلاغه، ترجمه محمد دشتی، قم، مؤسسه تحقیقاتی امیرالمؤمنین، 1378.
ـ اخلاق کارگزاران در کلام امام خمینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1373.
ـ اخلاقی، مرضیه و شایسته شریعتمداری، انسان‌شناسی در اندیشه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1385.
ـ امام خمینی، روح‌الله، ولایت‌فقیه و جهاد اکبر، بی­جا، بی­تا.
ـ امام خمینی، روح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه نشر آثار امام خمینی ره، 1371.
ـ امام خمینی، روح‌الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1377.
ـ امام خمینی، شرح دعای سحر، ترجمه: احمد فهری زنجانی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1386.
ـ امام خمینی، روح‌الله، آداب الصلاۀ، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ چهارم، 1373.
ـ امام خیمنی، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1358.
ـ امام خمینی، روح‌الله، توضیح المسائل، قم، نشر روح، 1375.
ـ امام خمینی، روح‌الله، سرالصلاۀ، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1385.
ـامام خمینی، روح‌الله، وظایف مسئولین و.. ازدیدگاه امام خمینی، تهیه: رسول سعادتمند، قم، تسنیم، 1382.
ـ برزگر، ابراهیم، اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران، سمت، 1391.
توفیقی، حسین، ادیان بزرگ جهان.
ـ جان ناس، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی اصغر حکمت، تهران، تهران، پیروز، 1354.
ـ جصاص، احمد، احکام القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1405ق، ج2، ص 199.
ـ جمشیدی، محمد حسین، اندیشه سیاسی امام خمینی، تهران، پژوهشکده امام خمینی، 1388.
ـ جوادی آملی، عبدالله، حکمت نظری و عملی در نهج البلاغه، قم، مرکز اسراء، 1383.
ـ جوانان از دیدگاه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1377.
ـ حکومت از دیدگاه امام خمینی، تهران، ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1373.
ـ شیروانی، علی، اخلاق اسلامی و مبانی نظری آن، قم، دارالفکر، 1384. فراهانی، مجتبی، تعلیم و تربیت از دیدگاه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1381.
ـ قیصری، داود، شرح فصوص الحکم ابن عربی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1375.
ـ کلینی، محمد بن یعقوب، اصول الکافی، قم، دفترنشر فرهنگ اسلامی، 1368.
ـ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، دار احیاء التراث، الطبعه الثالثه 1403 ق.
ـ مصباح یزدی، محمد تقی، انسان سازی در قرآن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی،. 1388
ـ مصباح یزدی، محمد تقی، فلسفه اخلاق، نگارش احمد حسین شریفی، تهران، امیرکبیر، 1382.
ـ مصباح یزدی، محمد تقی، اخلاق در قرآن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1384.
_ مصباح یزدی، مصباح یزدی، محمد تقی، انسان سازی در قرآن، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1388.
ـ مصباح یزدی، محمد تقی، فلسفه اخلاق، نگارش احمد حسین شریفی، تهران، امیرکبیر، 1382.
ـ مطهری، مرتضی، مجموعه آثار، تهران، صدرا، 1368.
_ مقالات اخلاقی، کنگرۀ اندیشه­‌‌های اخلاقی-عرفانی امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1382.
_ موسوی اردبیلی، عبدالغنی، تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1381.
ـ هرسیج، حسین و دیگران، مبانی نظری اندیشه­‌‌های سیاسی امام خمینی، دانشگاه اصفهان، 1389.