روند فکری وحدت جهان اسلام در اندیشه متفکران مسلمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد علوم سیاسی دانشگاه شاهد

2 دانشجوی دکتری مطالعات سیاسی انقلاب اسلامی دانشگاه شاهد

چکیده

وحدت جهان اسلام از مهم‌ترین مسایل راهبردی جهان اسلام است که ذهن اندیشمندان و متفکران مسلمان را در دوره معاصر به خود مشغول داشته است. این موضوع به ویژه با تحولاتی که در چند سال اخیر در جهان اسلام رخ‌داده بیش از پیش حایز اهمیت گشته است. این مقاله به منظور پاسخ به این سوال که: روند تغییرات فکری موضوع وحدت جهان اسلام از فروپاشی خلافت عثمانی تا کنون چگونه بوده است؟ مهم‌ترین اندیشه‌های جریان‌ساز که توسط متفکران مسلمان در دوره معاصر پیرامون وحدت جهان اسلام مطرح شده را با رویکردی توصیفی و مبتنی بر دو عامل از پارامترهای شش گانه روش STEEP)V) (به منظور توصیف و نه تحلیل) با استفاده از منابع کتابخانه‌ای بررسی نموده است. این بررسی نشانگر آن است که ضمن تداوم جایگاه رهبری واحد و یا خلافت، جریان‌های فکری متنوع و چند نقطه عطف در این روند فکری قابل مشاهده می‌باشد. بر این اساس پنج موج در روند فکری پیرامون وحدت جهان اسلام شناسایی شده است که عبارتند از: موج خلافت‌محور، موج دولت‌محور، موج نهاد‌محور، موج مردم‌محور و موج تمدن‌محور.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Intellectual process of the Islamic World Unity in the Thoughts of Muslim Thinkers

نویسندگان [English]

  • Mohammad Rahim Eivazi 1
  • Hasan Naserkhaki 2
1 Professor, political science Shahed University
2 PhD student of Political Studies of the Islamic Revolution, Shahed University
چکیده [English]

The unity of the Islamic world is one of the most important strategic issues which has preoccupied the minds of Muslim thinkers. This issue has become increasingly important, especially with the developments that have taken place in the Muslim world in the past few years. Providing an acceptable perspective and appropriate strategies for its realization requires investigating various reflections and thought processes formed on this issue. [g1] To answer the following question that "how the Muslim scholars ideas on the unity of the Islamic World has changed through the time since the fall of the Ottoman caliphate so far?", this article aimed to examine the most prominent path-breaking ideas of Muslim thinkers raised on this subject in the contemporary period using a descriptive approach based on two factors of the six parameters of the STEEP (V) method (to describe and not analyze) through the library resources. This study indicated that, while maintaining the position of the single leadership or the caliphate, diverse intellectual streams and several milestones can be seen in this intellectual process. Accordingly, five waves were detected in the intellectual streams on the Islamic world unity which include the caliphate-based, the state-centered, the institution-centered, the people-centered, and the civilization-driven waves.

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Islamic Unity
  • Caliphate
  • Society of Islamic Nations
  • Islamic movements
  • Islamic Civilization

مراجع

اقبال لاهوری، محمد.(بی­تا) احیای فکر دینی در اسلام، نشریه شماره1 موسسه فرهنگی منطقه‌­ای،ترجمه احمدآرام.
بی­‌آزار شیرازی، عبدالکریم.(1363) رسالت انقلاب اسلامی ایران در توحید کلمه،تهران:دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
(بی­نام).(2012) روندهای جهانی تا سال 2030: جهان­های جایگزین، ترجمه: جعفر خیرخواهان، انتشارات شورای اطلاعات ملی امریکا. قابل دستیابی در : https://www.dni.gov/index.php/about/organization/global-trends-2030 و http://iranasef.org/pdf/articles/21
پدرام، عبدالرحیم، جلالی­وند، عباس.(1390) آشنایی با آینده پژوهی، تهران: مرکز آینده­‌پژوهی علوم و فناوری‌های دفاعی.
پدرام، عبدالرحیم، طبائیان،سیدکمال.(1392) روندهای حاکم بر آینده جهان اسلام، فصلنامه‌­ی مطالعات سیاسی جهان اسلام،شماره5 و6.
حائری، عبدالهادی.(1364)تشیع و مشروطیت،تهران: انتشارات امیرکبیر.
حنفی، حسن.(1387) وحدت فرهنگی جهان اسلام، ترجمه: مهدی روانی،پگاه حوزه،شماره242، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
خامنه‌­ای، سیدعلی.(1386) بیانات در دیدار کارگزاران نظام در سالروز مبعث،http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3396
------.(1389)منشورفرهنگی انقلاب اسلامی،جلد1، تهران:دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
------.(1376)بیانات در آغاز هشتمین اجلاس سران کشورهای اسلامی،http://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=2863
------.(1383) بیانات در دیدار کارگزاران نظامhttp://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3256
------.(1392) بیانات در اجلاس جهانی علما و بیداری اسلامیhttp://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=22405
خمینی، روح الله.(1386) صحیفه امام،تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(س).
رشتیا، سید قاسم.(1355) سیدجمال­الدین افغانی و افغانستان، کابل: موسسه انتشاراتی بیهقی.
رشیدرضا، محمد.(1996) الخلافه و سلطه الامه، در مجموعه: وجیه کوثرانی،الدوله والخلافه فی الخطاب العربی، بیروت: دارالطلیعه.
زنجانی، عبدالکریم.(1381) الوحده الاسلامیه(یگانگی مسلمین یا هم‌آهنگی مذاهب اسلامی)،ترجمه و تنظیم:عطامحمد سردارنیا، نجف: چاپخانه قضاء.
السنهوری، عبدالرزاق احمد.(1993) فقه الخلافة و تطورها لتصبح عصبة امم شرقیه(ترجمه نظریه الخلافه الجدیده)،الطبع الثانیه، قاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
صفوی، سیدیحیی.(1387) وحدت جهان اسلام: چشم­انداز آینده، تهران: نشر شکیب.
ضیاء­الدین الریس، محمد.(1976) الاسلام و الخلافه فی عصر الحدیث«نقد کتاب الإسلام وأصول الحکم»، قاهره: دارالتراث.
علوانی، طه­جابر.(1377)اصلاح تفکراسلامی،ترجمه محمودشمس (ماشاءالله شمس‌الواعظین)،تهران: نشر قطره.
عنایت، حمید.(1372) اندیشه سیاسی در اسلام معاصر،ترجمه بهاءالدین خرمشاهی،تهران: انتشارات خوارزمی.
------.(1389) سیری در اندیشه سیاسی عرب،تهران: انتشارات امیرکبیر.
عنایت ­الله، سهیل.(1996) آینده­های دنیای اسلام: سه سناریوی متفاوت، قابل دسترسی در: http://iranasef.org/pdf/articles/301.pdf
فیرحی، داود.(1384) نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران: انتشارات سمت.
فیاض، علی­اکبر.(1382) تاریخ اسلام،تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کواکبی، عبدالرحمن.(1402) ام­القری، بیروت: دارالرائد العربی.
لاریجانی، محمد جواد.(1375) حکومت اسلامی و مرزهای سیاسی، فصلنامه حکومت اسلامی، شماره2، قم.
مبلغی،احمد.(بی­تا) نظریه هم زیستی در دین اسلام، قم: واحد فرهنگی و آموزش اتحادیه بین ­المللی امت واحده. قابل دستیابی در : http://okhowah.com/file/5/attach201404188301270210635.pdf
محمدالشاوی، توفیق.(1377) گفتگو با دکتر توفیق محمد­الشاوی، فصلنامه حکومت اسلامی، سال سوم، شماره پیاپى 10.
------.(1993) فقه الشوری و الاستشاره، المنصوره[مصر]: دارالوفاء.
محیط طباطبایی، محمد.(1360) سید­جمال­الدین و وحدت اسلامی، در کتاب مشعل اتحاد، موسسه انجام کتاب.
منزوی، مسعود، سرجه پیما، علی آقا.(1386)، محیط­شناسی راهبردی بر اساس روش تحلیل روند و مدل( V(STEEP، ماهنامه نگرش راهبردی، شماره85 و 86، آذر و دی 1386.
موثقی،سیداحمد.(1371) استراتژی وحدت در اندیشه سیاسی اسلام، ج1، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
موثقی، سیداحمد.(1375) استراتژی وحدت در اندیشه سیاسی اسلام، ج2،قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
------.(1383) اندیشه و استراتژی وحدت در شبهه قاره هند و ایران،تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
مودودی، ابوالاعلی.(1408) منهاج الانقلاب الاسلامی، جدّه:الدار السعودیه للنشر و التوزیع.
وویسنچ، وین.(1346) تاریخ امپراتوری عثمانی، ترجمه:سهیل آذری،تهران: کتابفروشی تهران.
اندیشه سیاسی در اسلام
دوره 3، شماره 12
تابستان 1396
صفحه 7-34

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار