اسلام سیاسی انقلاب اسلامی و جهان عاری از خشونت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه یزد

چکیده

امام خمینی(ره) با تأکید بر اصل «پیوستگی دین و سیاست»، توانست انقلابی را در ایران رهبری نماید و به‌ثمر رساند که نه تنها بساط استبداد و ستم رژیم شاهنشاهی را درهم‌پیچید، بلکه برای خود، نمادی از مقاومت هویتی و فرهنگی نیز برجای‌ گذاشت. از آنجا که مهم‌ترین ویژگی اسلام موردنظر بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران «سیاسی بودن» آن است، بنابراین اسلام مطلوب انقلاب اسلامی که در عمل به‌کارگرفته شده و به حاکمیت دست یافته است، «اسلام سیاسی» است. با وجود این، رویکرد سیاسی به اسلام منحصر به انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران نیست. در دهه‌های اخیر ما شاهد انواع متفاوتی از اسلام سیاسی هستیم: «اسـلام سیاسـی لیبـرال ترکیـه»، «اسـلام سیاسـی محافظه کار عربستان سعودی» (وهابی)، «اسلام سیاسی بنیادگرای پاکستان و افغانستان» (طالبانی)، «اسلام سیاسـی اقتصادی مالزی» و «اسلام سیاسی وحشت آفرین داعش». به رغم صفت مشترک «سیاسی» در تمام انواع اسلام برشمرده، سیره‌ی نظری و عملی اسلام سیاسی انقلاب اسلامی در مقایسه با انواع دیگر اسلام سیاسی، کاملاً متفاوت است. از میان انواع تفاوت‌ها، مقوله‌ی «خشونت» از برجستگی و اهمیّت بیشتری برخوردار است. در حالی که در اسلام سیاسی سلفی - وهابی، طالبانی و‌ بویژه داعشی، انواع خشونت پنهان و آشکار و حتی «وحشت» دیده می‌شود، اسلام سیاسی انقلاب اسلامی مبتنی بر مؤلفه‌ها و شاخصه‌هایی است که دامنش را از خشونت پاک نگه می‌دارد.
 با توجه به ملاحظات بالا، مدّعای اصلی این مقاله آن است که «اسلام سیاسی انقلاب اسلامی به سبب بهره‌مندی از عناصر و مؤلفه‌های فرهنگی و کلامی چون منطق‌گرایی و عقلانیت و خردورزی، «کرامت‌پروری و شرافت‌دوستی» و «تساهل و تسامح» نه‌تنها خشونت نامعقول و روش‌های غیرانسانی خشن را برنمی‌تابد و آن را نفی می‌کند، بلکه حتی برای دستیابی به جهان عاری از خشونت نیز می‌کوشد.»
برای ارزیابی این مدّعا، تلاش شده است با استفاده از روش کتابخانه‌ای و بهره گیری از منابع معتبر، داده‌های مناسب جمع‌آوری و سپس توصیف و تحلیل شوند. از این رو، پژوهش حاضر از نوع «توصیفی- تحلیلی» با رویکرد اسنادی و مقایسه‌ای است. روش کار نیز بدین ترتیب خواهد بود که پس از بیان مقدمه و تعریف خشونت و انواع آن، دیدگاه‌های نظری مربوط به ریشه‌های خشونت بررسی شده، عوامل بازدارنده‌ی آن در اسلام سیاسی انقلاب اسلامی مشخص و ارزیابی می گردد و در انتها نیز نقش اسلام مذکور در زمینه و بسترسازی جهان عاری از خشونت تشریح می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Political Islam and the Islamic Revolution A world free of violence

نویسنده [English]

  • Mohamad Abedi Ardakani
Associated Professor, Department of Political Science, University of Yazd
چکیده [English]

Imam Khomeini (RA) with emphasis on the principle of continuity of religion and politics could lead the revolution in Iran and eradicate tyranny and oppression. He not only turned down the Shah’s regime, but also inherited his unique legacy characterizing cultural identity and remained a symbol of resistance within the international arena. Since, the political aspect is most bearing issue to the founder of Iran’s Islamic revolution. Therefore, desirable Islam from our revolutionary point of view encapsulating the pragmatic Islamic revolution capable of achieving sovereignty which could best be defined as political Islam. However, the political approach of the Islamic Revolution is not unique to the Islamic Republic of Iran. In recent decades, we have witnessed different kinds of political Islam: political Islam in Turkey- liberal Islam, politically conservative Saudi Wahhabi, fundamentalist, political Islam (Taliban) in Pakistan and Afghanistan, political Islam perceivable in Malaysian economy and Islamic terror practiced by ISIL .Despite the common trait of political Islam , theoretical and practical manner of political Islam in Iran’s Islamic Revolution is fundamentally different in comparison with other types of political Islam mentioned earlier.
Among the types of differences, the issue of “violence” is of great prominence and importance. While the political Islam of Salafi - Wahhabi, Taliban and especially the Islamic State (ISIL) accommodates overt and covert forms of violence and even “The state of being panic” which can be seen in political Islam and the Islamic revolutionary movement of Iran was built on elements and attributes that keeps such system clear of any violence or atrocities.
Given the above considerations, the main argument of this paper tape that “political Islam as practiced by Iranian Islamic revolution utilizes the benefit of cultural elements and words such as logics, rationality and wisdom, dignity and honor, friendship (tolerance) not only denies and rejects violence and violent irrational and inhumane methods, but also seeks to achieve a world free of violence. To assess this claim, the current research is trying to use library and get the best from reliable sources to collect the appropriate data which should be described and analyzed at later stages.
Hence, the study is a “descriptive - Meta analysis “ bases its substantiation on valid documents and comparative approach. Methods are also being carried out in a way that after introduction and definition of violence and their different theoretical perspectives, the roots of violence are investigated.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Islam
  • Islamic Revolution of Iran
  • Violence
  • Human

مراجع

قرآن مجید.
نهج‌‌البلاغه (1378) ترجمه سید کاظم ارفع، تهران: انتشارات فیض کاشانی.
امام خمینی،روح الله. (1378) صحیفه‌‌ی امام، تهران: مؤسسه‌ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 21 جلد.
-----------. (1371) صحیفه‌ی نور، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی.
آذربایجانی و دیگران .(1387) روان‌شناسی اجتماعی، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و انتشارات سمت.
آرنت، هانا .(1359) خشونت، ترجمه عزت الله فولادوند، تهران: انتشارات خوارزمی.
آصفی، آصفه .(1354) مبانی فلسفه: آشنایی با فلاسفه جهان از زمان‌های قدیم تا امروز، تهران: بی نا.
اباذری، یوسف. (1377) "مکاتب جامعه‌شناسی و خشونت"، نشریه‌ی کیان، شماره 45.
اخوان‌کاظمی، بهرام .(1379) "امام علی (ع)، عدالت و خشونت"، کتاب نقد، شماره 14- 15.
----------. (1386) امنیت در نظام سیاسی اسلام، چاپ دوم، تهران: کانون اندیشه جوان.
اسکروتن، راجر. (1382) تاریخ مختصر فلسفه جدید، ترجمه اسماعیل سعادتی خمسه، تهران: حکمت. 
افتخاری، اصغر. (1378) "ظرفیت طبیعی امنیت، مورد مطالعاتی: قومیت و خشونت در ایران"، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره 5-6.
افتخاری، اصغر؛ مهدی اسدی .(1392) "کرامت در قرآن کریم و پیامدهای سیاسی- اجتماعی آن"، فصلنامه پژوهش‌های سیاسی جهان اسلام، سال سوم، شماره1.
الیاس، نوربرت .(1389) "خشونت، تمدن و دولت"، در: مراد فرهادپور؛ امید مهرگان؛ صالح نجفی (گرداورندگان)، قانون و خشونت، چاپ دوم، تهران: رخداد نو.
امینی، ابراهیم. (1367) "سیاست خارجی حکومت اسلامی"، در: حکومت در اسلام: مقالات سومین و چهارمین کنفرانس اندیشه‌ی اسلامی، چاپ دوم، امیرکبیر.
باتامور، ت. ب. (1355( جامعه شناسی، ترجمه سیدحسن منصور و سیدحسن حسینی کلجاهی، تهران: شرکت سهامی کتابهای جیبی.
براون، هاروله .(1376) "عقلانیت"، فصلنامه قبسات، ترجمه سیدذبیح‌الله جوادی، سال اول، شماره1.
برجی، یعقوبعلی. (1386) "بررسی مقایسه‌ای نظریه‌ی امام خمینی و شهید صدر درباره‌ی مردم ‌سالاری دینی"، در: کاظم قاضی‌زاده (گردآورنده) مردم سالاری دینی، 3 جلد، چاپ دوم، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
بشیریه، حسین .(1386) "پیش‌درآمدی بر تاریخ اندیشه‌ی تساهل سیاسی"، در: حسین بشیریه، عقل در سیاست، چاپ سوم، تهران: نشر نگاه معاصر.
بنیامین، والتر.(1389) "نقد خشونت"، در: مراد فرهادپور؛ امید مهرگان؛ صالح نجفی (گرداورندگان)، قانون و خشونت، چاپ دوم، تهران: رخداد نو.
پازارگاد، بهاءالدین .(1348) تاریخ فلسفه‌ی سیاسی، چاپ سوم، تهران: زوار.
توانا، محمدعلی. (1391) "سیاست چندفرهنگی و تعلیم و تربیت ارزش‌ها؛ آموزش ارزش‌های اسلامی در دنیای چندفرهنگی، فصلنامه معرفت، سال بیست و یکم، شماره 179.
توماس، هنری. (1390) بزرگان فلسفه، ترجمه ی فریدون بدره ای، چاپ ششم، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
جعفری، محمدتقی .(1386) حکمت اصول سیاسی اسلام، مشهد: به­نشر.
----------.(1360) خدا و انسان از دیدگاه علی‌بن‌ابی‌طالب (ع) و نهج‌البلاغه، در: یادنامه‌ی کنگره‌ی هزاره‌ی نهج‌البلاغه، بی‌جا: بنیاد نهج‌البلاغه.
حسنی، ابوالحسن. (1389) مقدمه‌ای بر حکمت سیاسی متعالیه، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
حسینی‌زاده، سیدمحمدعلی. (1386) اسلام سیاسی در ایران، قم: دانشگاه مفید.
حنایی کاشانی، محمدسعید. (1377) "پرسش از تکنولوژی و خشونت"، ماهنامه کیان، سال هشتم، شماره 45.
خرمشاد، محمدباقر؛ نیما کیانی. (1391) "تمدن اسلامی- ایرانی الهام­بخش موج سوم بیداری اسلامی"، فصلنامه‌ی مطالعات انقلاب اسلامی، سال نهم، شماره 28.
خسروپناه ، عبدالحسین .(1386) آسیب‌شناسی جامعه‌ی دینی، چاپ دوم، قم: دفتر نشر معارف.
------------- .(1379ب) کلام جدید، قم: دفتر تبلیغات اسلامی قم.
------------. (1379الف) "یازده مغالطه درباب خشونت"، کتاب نقد، شماره 14- 15،
داوری اردکانی، رضا. (1379) اوتوپی و عصر تجدد، تهران: نشر ساقی.
دلانتی، ژرار .(1388) "جهان‌وطن‌گرایی و خشونت: محدودیت‌های جامعه‌ی مدنی جهانی"، ترجمه مازیار اسلامی، فصلنامه‌ی ارغنون، شماره 24. 
دوئرتی، جیمز؛ رابرت فالتزگراف.(1372) نظریه‌های متعارض در روابط بین‌الملل، ترجمه علیرضا طیب و وحید بزرگی، دو جلد، تهران: نشر قومس.
دهخدا، علی‌اکبر. (1347) لغت‌نامه‌ی دهخدا، تهران: دانشگاه تهران.
دهشیری، محمدرضا.(1390) "بازتاب انقلاب اسلامی ایران در ساختار و فرایند نظام بین‌الملل"، در: محمدباقر خرمشاد (گردآورنده) بازتاب‌های انقلاب اسلامی ایران، تهران: سمت.
ذوعلم، علی. (1379) "تساهل و تسامح از زاویه‌ای دیگر"، کتاب نقد، شماره 14- 15.
راعی، مسعود .(1379) "خشونت و کرامت انسان"، کتاب نقد، شماره 14- 15.
رایت، رابیت.(1381) شیعیان، مبارزان راه خدا، ترجمه علی اندیشه، تهران: نشر قومس.
رحیم‌پور ازغدی، حسن .(1379) "اجتهاد، شهید تحجر و التقاط: بحثی در تساهل نظری و عملی"، کتاب نقد، شماره 14- 15.
رشاد، علی‌اکبر. (1379) خشونت و مدارا"، کتاب نقد، شماره 14- 15.
زمانی، علی. (1374) "تجربه‌گرایی و ایمان دینی"، فصلنامه نقد و نظر، سال اول، شماره2.
ژیژک، اسلاوی .(1392) خشونت، پنج نگاه زیر چشمی، چاپ چهارم، تهران: نی.
ستوده، هدایت­الله .(1389) روان‌شناسی اجتماعی، چاپ سیزدهم، تهران: آوای نور.
سروش، عبدالکریم .(1377) صراط‌های مستقیم، چاپ دوم، تهران: انتشارات صراط.
سون، اریک لیدمان، (1379) تاریخ عقاید سیاسی، ترجمه سعید مقدم، تهران: نشر دانش.
سیف‌زاده، حسین .(1381) نظریه‌پردازی در روابط بین‌الملل: مبانی و قالب‌های فکری، چاپ سوم، تهران: سمت.
شی‌یرمر، جرمی. (1377) اندیشه‌ی سیاسی کارل پوپر، ترجمه عزت‌الله فولادوند، تهران: طرح نو.
عالم،عبدالرحمن؛ مسعود طارم سری؛ بهرام مستقیمی؛ نسرین مصفا. (1366) "مفهوم تجاوز در حقوق بین الملل"، مجله حقوقی بین المللی، شماره88.
عالم، عبدالرحمن. (1373) بنیادهای علم سیاست،تهران: نشر نی.
---------- .(1382) تاریخ فلسفه‌ی سیاسی غرب، چاپ پنجم، تهران: وزارات امور خارجه.
علمدار، عباس .(1379) "شریعت، منشأ خشونت؟!" کتاب نقد، شماره 14- 15.
علیخانی، مهدیه. (1394) "بررسی نقش اسلام سیاسی در تشدید حضور امریکا در منطقه خاورمیانه پس از حادثه 11 سپتامبر 2001"، پایان نامه کارشناسی ارشد، یزد: دانشگاه یزد.
علیخانی، علی‌اکبر. (1392) اسلام و همزیستی مسالمت‌آمیز، تهران: به‌آفرین.
----------. (1385) "کرامت انسانی و خشونت در قرآن"، پژوهشنامه علوم سیاسی، سال اول، شماره 3.
علیزاده، سید مهدی .(1391) سلفی گری و وهابیت، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
عمیدزنجانی، عباسعلی.(1385ب) اصول و مقررات حاکم بر مخاصمات مسلحانه: جهاد، جلدششم، تهران: امیرکبیر.
------------. (1384الف) اندیشه‌ی سیاسی در جهان اسلام معاصر، جلد دهم، تهران: امیرکبیر.
-----------. (1383) حقوق و قواعد مخاصمات در حوزه‌ی جهاد اسلامی و حقوق بین‌الملل اسلام، جلد پنجم، تهران: امیرکبیر.
------------ .(1385الف) مبانی اندیشه‌ی سیاسی اسلام، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
-----------. (1384ب) مبانی حقوق عمومی در اسلام، جلد هفتم، تهران: امیرکبیر.
عنایت، حمید .(1377) بنیاد فلسفه‌ی سیاسی در غرب، چاپ چهارم، تهران: زمستان.
فتحی، محمود. (1379) تازه­های اندیشه، تساهل و تسامح اخلاقی، دینی و سیاسی، قزوین: بی‌نا.
فوزی، یحیی .(1380) مذهب و مدرنیزاسیون در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
فیرحی، داود .(1382) قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، چاپ سوم، تهران: نشر نی.
-------. (1387) "مفهوم جنگ و اخلاق نظامی در اسلام شیعی"، فصلنامه سیاست، دوره 38، شماره 1.
------. (1382) نظام سیاسی و دولت در اسلام، تهران: سمت.
فیروزآبادی، محمدبن‌یعقوب. (بی‌تا) القاموس المحیط، جلد3، بیروت: داراحیاءالتراث‌العربی.
قیاثی، جلال‌الدین .(1386) مبانی سیاست جنایی حکومت اسلامی، چاپ دوم، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
کاتم، مارتا و دیگران .(1386) مقدمه‌ای بر روان‌شناسی سیاسی، ترجمه سید کمال خرازی و جواد علاقه ‌بند راد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
کریمی، یوسف .(1377) روان‌شناسی اجتماعی، چاپ پنجم، تهران: نشر ارسباران.
کلینی رازی، محمدبن‌یعقوب .(1360) اصول کافی، ترجمه سیدجواد مصطفوی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اهل بیت.
کوهن، استانفورد. (1369) تئوری‌های انقلاب، تهران: نشر قومس.
گر، تدرابرت. (1377) چرا انسان ها شورش می کنند؟، ترجمه علی مرشدی راد، تهران:  انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
--------. (1390) "خشونت سیاسی"، در: عزت‌الله فولادوند (گردآورنده و مترجم)، فلسفه و جامعه و سیاست، تهران: نشر ماهی.
لنکستر، لین‌و. (1362) خداندان اندیشه سیاسی، ج3، قسمت اول، ترجمه علی رامین، تهران: امیرکبیر.
محمدی، منوچهر.(1387) بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه­ی اسلامی.
مطهری، مرتضی. (1372) پیرامون انقلاب اسلامی، چاپ نهم، تهران: صدرا.
---------. (1357) مقدمه‌ای بر جهان‌بینی اسلامی: انسان در قرآن ،جلد 4، قم: صدرا.
مصباح یزدی، محمدتقی .(1379) نظریه‌ی سیاسی اسلام،2جلد، چاپ دوم، قم: مؤسسه‌ی آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
مصطفی‌پور، محمدرضا. (1386) "دین و مسأله‌ی حقوق بشر در نظام مردم‌سالاری"، در: کاظم قاضی‌زاده (گردآورنده)، مردم سالاری دینی، 3 جلد، چاپ دوم، تهران: مؤسسه چاپ و نشر عروج.
معین، محمد. (1380) فرهنگ معین، تهران: نشر سرایش.
مهوری، محمدحسین. (1379) "قصاص و زندگی"، کتاب نقد، شماره 14- 15.
میراحمدی، منصور. (1384) اسلام و دموکراسی مشورتی، تهران: نشر نی.
نقوی، علی‌محمد. (1373) جامعه‌شناسی، سال دوم دبیرستان، ادبیات و علوم انسانی، تهران: وزارت آموزش و پرورش.
نجفی، موسی. (1390) "مدخلی بر تاریخ اندیشه‌ی سیاسی در اسلام و ایران"، در: موسی نجفی (گردآورنده)، تأملات سیاسی در تاریخ تفکر اسلامی، جلد سوم، چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
نیکزاد، عباس. (1385) "تسامح و تساهل در آموزه‌های پیغمبر اعظم و تفاوت‌های آن با تسامح و تساهل در لیبرالیسم، اندیشه‌ تقریب، شماره9.
واثقی‌راد، محمدحسین. (1379) "حسن و قبح خشونت"، کتاب نقد، شماره 14- 15.
والتسر، مایکل. (1390)"عذرتراشی برای تروریسم"، در: عزت­الله فودلاوند (گردآورنده و مترجم)، فلسفه و جامعه و سیاست، تهران: نشر ماهی.
هاشمی، سید حسین. (1383) "ماهیت و ابعاد خشونت در چشم‌انداز قرآن"، فصلنامه پژوهش‌های قرآنی، شماره 37- 38.
هانسون، اریک او .(1389) دین و سیاست در نظام بین‌الملل معاصر، ترجمه ارسلان قربانی شیخ‌نشین، تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
American Heritage Dictionary.(2009) Oxford English Dictionary, -
Oxford English Dictionary .(2009) Oxford University Press.-
-Myers, D.G. (1988) Explorings Social Psychology, New York: Mc Graw- Hill.
Hobbes, Thomas. (1946) Leviathan, Oxford: Basil Blackwell.-
-fa.wikipedia.org ( تاریخ دسترسی:16/10/1394). mowa.gov.af/Content/files

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار